С¤з боши ¤рнида

3-жадвал
Бухгалтерия ҳисоби моделлари ўртасидаги техник талаблар бўйича мавжуд фарқлар

Бухгалтерия ҳисоби моделлари	Белгиланган техник талаблар
Континентал модел	Континенталь модель - Бирламчи ҳужжатлар, Ҳисобварақлар режаси, Бош ва Ёрдамчи китоблар, Бош журнал, Кириш баланси ва Якуний баланс
Британ-Америка модели	Бирламчи ҳужжатларни расмийлаштиришга талаблар, Соҳа ва тармоқларга хос Ҳисобварақлар режаси, Бош ва Ёрдамчи китоблар, Бош журнал, Синов баланси ва Молиявий ҳисоботлар.

Биз юқоридаги бухгалтерия ҳисоби моделлари ўртасидаги мавжуд бир нечта фарқларни кўрсатдик, холос. Бундай фарқларни бартараф этиш ва барча мамлакатлар учун бир хил (стандарт) молиявий ҳисоботларни тузиш қоидаларини ишлаб чиқиш зарурияти бухгалтер мутахассисларнинг келажак орзусига айланиб бормоқда. Шу истак туйғуси, немислардек метин менталитетга эга Германия, ўта консерватив тизимга эга Италия каби мамлакатларни забт этиб, ҳатто “Буюк Хитой девори”ни ҳам бузиб ўтмоқда. Шу боис, иқтисодчи олимлар, бугунги кунда бухгалтерия ҳисоби асосий модделлари сифатида иккита модел, - Молиявий ҳисоботларнинг халқаро стандартлари (МҲХС) ҳамда АҚШнинг Бухгалтерия ҳисобининг умум қабул қилинган қоидалари (GAAP) устида иш олиб бормоқдалар.


Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари

1. 
   БҲХС 1 Молиявий ҳисоботларни тақдим этиш
   
2. 
   БҲХС 2 Товар-моддий захиралар
   
3. 
   БҲХС 7 Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот
   
4. 
   БҲХС 8 Ҳисоб сиёсатлари, ҳисоблаб чиқилган баҳолардаги ўзгаришлар ва хатолар
   
5. 
   БҲХС 10 Ҳисобот давридан кейинги ҳодисалар
   
6. 
   БҲХС 11 Қурилиш шартномалари
   
7. 
   БҲХС 12 Фойда солиқлари
   
8. 
   БҲХС 16 Асосий воситалар
   
9. 
   БҲХС 17 Ижара
   
10. 
    БҲХС 18 Одатдаги фаолиятдан олинадиган даромад
    
11. 
    БҲХС 19 Ходимларнинг даромадлари
    
12. 
    БҲХС 20 Давлат грантларини ҳисобга олиш ва давлат ёрдами тўғрисида маълумотларни очиб бериш
    
13. 
    БҲХС 21 Валюта курсларидаги ўзгаришларнинг таъсирлари
    
14. 
    БҲХС 23 Қарзлар бўйича харажатлар
    
15. 
    БҲХС 24 Ўзаро боғлиқ томонлар тўғрисидаги маълумотларни очиб бериш
    
16. 
    БҲХС 26 Пенсион тизимлар бўйича бухгалтерия ҳисоби ва ҳисобот
    
17. 
    БҲХС 27 Алоҳида молиявий ҳисоботлар
    
18. 
    БҲХС 28 Қарам тадбиркорлик субъектларидаги ва қўшма корхоналардаги инвестициялар
    
19. 
    БҲХС 29 Гиперинфляцияли иқтисодиётларда молиявий ҳисобот бериш
    
20. 
    БҲХС 32 Молиявий инструментлар: тақдим этиш
    
21. 
    БҲХС 33 Бир акцияга тўғри келадиган фойда
    
22. 
    БҲХС 34 Оралиқ молиявий ҳисоботлар
    
23. 
    БҲХС 36 Активларнинг қадрсизланиши
    
24. 
    БҲХС 37 Резервлар, шартли мажбуриятлар ва шартли активлар
    
25. 
    БҲХС 38 Номоддий активлар
    
26. 
    БҲХС 39 Молиявий инструментлар: тан олиш ва баҳолаш
    
27. 
    БҲХС 40 Инвестицион мулк
    
28. 
    БҲХС 41 Қишлоқ хўжалиги
    

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига шарҳлар

1. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 1 Асосий воситаларни фойдаланишдан чиқариш, табиий ресурсларни тиклаш ва шунга ўхшаш жорий мажбуриятлардаги ўзгариш
   
2. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 2 Кооператив аъзоларининг улушлари ва ўхшаш инструментлар
   
3. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 4 Келишув ижарани қамраб олишини аниқлаш
   
4. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 5 Асосий воситани фойдаланишдан чиқариш, табиий ресурсларни тиклаш ва экологик реабилитация фондларида иштирок этиш билан боғлиқ ҳуқуқлар
   
5. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 6 Махсус бозорда – чиқинди электрик ва электроник ускуна бозорида иштирок этишдан юзага келадиган мажбуриятлар
   
6. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 7 БҲХС 29 «Гиперинфляцияли иқтисодиётларда молиявий ҳисобот бериш” асосида қайта ҳисоблаш ёндашувини қўллаш
   
7. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 10 Оралиқ молиявий ҳисобот ва қадрсизланиш
   
8. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 12 Хизмат кўрсатиш бўйича концессия келишувлари
   
9. 
   МҲХСШҚ Шарҳ 13 Мижоз содиқлиги дастурлари
   
10. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 14 БҲХС 19 – Белгиланган бадал активи учун лимит, минимум молиялаштириш талаблари ва уларнинг ўзаро алоқаси
    
11. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 15 Кўчмас мулк қурилиши бўйича келишувлар
    
12. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 16 Хориждаги бўлинма бўйича соф инвестициянинг хежлари
    
13. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 17 Пул маблағи бўлмаган активларнинг мулк эгаларига тақсимланишлари
    
14. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 18 Мижозлардан активларнинг ўтказмалари
    
15. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 19 Молиявий мажбуриятларни улушли инструментлар орқали сўндириш
    
16. 
    МҲХСШҚ Шарҳ 20 Очиқ коннинг қазиб чиқариш босқичидаги тозалаш харажатлари
    

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари

1. 
   МҲХС 1 Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини биринчи марта қўллаш
   
2. 
   МҲХС 2 Акцияга асосланган тўлов
   
3. 
   МҲХС 3 Бизнес бирлашувлари
   
4. 
   МҲХС 4 Суғурта шартномалари
   
5. 
   МҲХС 5 Сотиш учун мўлжалланган узоқ муддатли активлар ва давом эттирилмайдиган фаолият
   
6. 
   МҲХС 6 Фойдали қазилмалар захираларини қидириш ва баҳолаш
   
7. 
   МҲХС 7 Молиявий инструментлар: маълумотларни очиб бериш
   
8. 
   МҲХС 8 Операцион сегментлар
   
9. 
   МҲХС 9 Молиявий инструментлар
   
10. 
    МҲХС 10 «Жамланган (консолидациялашган) молиявий ҳисоботлар»
    
11. 
    МҲХС 11 Биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар
    
12. 
    МҲХС 12 «Бошқа тадбиркорлик субъектларида иштирок этиш тўғрисидаги маълумотларни очиб бериш»
    
13. 
    МҲХС 13 Ҳаққоний қийматни баҳолаш
    

ШДҚ Шарҳ 7 Евро валютасининг муомалага киритилиши
ШДҚ Шарҳ 10 Операцион фаолият билан аниқ боғлиқ бўлмаган давлат ёрдами
ШДҚ Шарҳ 15 Оператив ижара—Рағбатлантирувчи шартлар
ШДҚ Шарҳ 25 Фойда солиқлари— тадбиркорлик субъекти ёки унинг акциядорлари солиқ мақомидаги ўзгаришлар
ШДҚ Шарҳ 27 Ижаранинг юридик шаклида бўлган операцияларнинг моҳиятини таҳлил қилиш
ШДҚ Шарҳ 29 Хизмат кўрсатиш бўйича концессия келишувлари: маълумотларни очиб бериш
ШДҚ Шарҳ 31 Даромад—реклама хизматларини қамраб олган бартер операциялари
ШДҚ Шарҳ 32 Номоддий активлар—“веб-сайт” харажатлари
Молиявий ҳисоботнинг концептуал асоси