Мавзу: Моллиявий инструментлар ва қимматли қоғозлар

МАВЗУ: Моллиявий инструментлар ва қимматли қоғозлар

Молиявий инструмент – бу

• умуман олганда, монетизациялашган реал базисга эквивалент (“эгиз-аналог”) қийматга ва ҳоссаларга эга бўлган, маҳсус иқтисодий-хуқуқий механизм билан таъминланган, молия бозоридаги муносабатларни белгиловчи, шакллантирувчи ва ривожлантирувчи, молиявий ресурсларни самарали тақсимланиши ва қайта тақсимланишини таъминловчи, муайян ҳолларда маълум шаклларда даромад келтирувчи восита сифатида ҳар ҳил турларда, шакл ва мазмунларда намоён бўладиган ҳам инвестицион капитал (актив, жамғарма), ҳам тўлов воситаси, ҳам алоҳида молиявий товардир.

Молиявий инструментга ҳос қуйидаги атрибутларни келтириш мумкин:

• - ҳар бир турига мос мақсад ва фунцияси, бозори ва ундаги муомала механизми;
• - ҳар бир турига мос реквизити, шакли, муддати, сони ва нарҳи;
• - монетизациялашган реал базис билан таъминланганлиги;
• - ҳар бир турининг бозор параметрлари (индикаторлари);
• - ҳар бир турига мос чиқарувчилари ва уларнинг инструмент бўйича шартлари ва ҳ.к.

Молиявий инструментнинг функциялари

• - ўзига ҳос бозор орқали молиявий ресурсларни (капитални) иқтисодиётда (иқтисодиёт субъектлари ўртасида) самарали тақсимлаш ва қайта тақсимлаш;
• - пулдан бўлак маълум шароитларда квазипул сифатида тўлов воситаси бўла олиш (m2 ва ундан йирик пул агрегатлари таркибига киритилганлиги муносабати билан);
• - бир вақтда иқтисодий ва юридик мазмунни ўзида мужассамлаштирган ҳолда унинг эгаси, чиқарувчиси ва давлат ўртасидаги иқтисодий-хуқуқий муносабатларни белгилаш;
• - ўз эгаларига капиталга эгалик хуқуқи билан бирга бошқа маълум қўшимча хуқуқларни (масалан, овоз бериш, бошқарувда иштирок этиш, маълумотга эга бўлиш, кредиторлик мавқеи ва ҳ.к.) бериш;
• - алоҳида товар сифатида муомалада бўлиш, бозор конъюнктурасини ва унда бизнес сифатини белгилаш; уни чиқарувчиси ва бозор ҳолати тўғрисида информация билан таъминлаш ва ҳ.к. (буларни унинг молия бозоридаги роли сифатида қабул қилиш мумкин);
• - инвестицион актив ва жамғарма сифатида ҳизмат қилиш;
• - риск шароитида капитал бўйича даромад олишни, капитални қайтарилишини таъминлаш ва ҳ.к.