Suyuqlik va gaz mexanikasi

LABORATORIYA ISHI 1.




4.1.KO‘TARISH KO‘CHI ARXIMED QONUNI.
Ishning maqsadi. Ishing maqsadi suyuqliklarga jisim tashlanganda suyuqlikka botirilgan jismga siqib chiqaruvchi kuch ta'sir qilib, bu kuchning kattaligi botirilgan jism siqib shiqargan suyuqlik hajmiga teng bo`lishini aniqlashda ko‘nikmalar hosil qiladi.
Topshiriq: Uch xil suyuqlikni harorat ta’siri natijasida suyuqlikdagi kutarish kuchi ya’ni Arximed kuchini aniqlash.
Uslubning nazariy asoslari:
Suyuqlikka tushirilgan jismlarning qay yo`sinda harakat qilishi va qanday holatlarni qabul qilishini tekshirish ushun ularning suyuqlik bilan ta'sirlashish va muvozanat qonunlarini o`rganish kerak. Bu qonuniyatlar eramizdan 250 yil avval kashf qilingan Arximed qonuniga asoslanadi. Bu qonun asosida kemalar nazariyasi yaratilgan bo`lib, ular L. Eyler, S. A. Makarov va A. N. Krilov asarlarida ifodalangan. Arximed qonuni quyidagisha ifodalaniladi: suyuqlikka botirilgan jismga siqib chiqaruvchi kuch ta'sir qilib, bu kuchning kattaligi botirilgan jism siqib shiqargan suyuqlik hajmiga teng bo`ladi.
Suyuqlikka V hajmli jism botirilgan bo`lsin.
Unga ta'sir etuvshi kushlar quyidagilar bo`ladi:
1) jismga yuqoridan ta'sir etuvshi bosim kushi

2) jismga pastdan ta'sir etuvshi bosim kushi

3) pastga yo`nalgan og`irlik kushi

4) jismga yon tomonlaridan ta'sir etuvshi kush ; gidrostatikaning asosiy qonuniga asosan bu kushlar teng va qarama-qarshi yo`nalgan bo`lib, o`zaro muvozanatlashadi (teng ta'sir etuvshi kush nolga teng). Bu holda bosim kushlarining teng ta'sir etuvshisi kushlarning ayirmisiga teng bo`lib, yuqoriga yo`nalgan bo`ladi:

bu yerda: va – suyuqlik va jismning solishtirma og`irliklari;
– jismning yuqori qismining shuqurligi;
– jismning pastki qismining shuqurligi;
ΔH – jismning balandligi;
𝜔 – jismning yuqori va pastki sirtlarining yuzasi.
Jismning hajmi bo`lgani ushun siqib shiqaruvshi kush quyidagisha aniqlanadi: