Suyuqlik va gaz mexanikasi

Tajriba natijalarini tadqiqotlar jadvaliga yozib suyuqliklar ko‘tarish kuchini aniqlash jadvali.

№	Suyuqlikni harorati t, ^0C	Suyuqlik zichligi, , kg/m^3	Suvga tushiriladigan jismning hajmi V, m^3	Erkin tushish tezlanishi, g, m/c^2	Ko‘tarish kuchi Fb
№1 suyuqlik
				9,81
				9,81
				9,81
				9,81
				9,81
№2 Suyuqlik
				9,81
				9,81
				9,81
				9,81
				9,81
№3 Suyuqlik
				9,81
				9,81
				9,81
				9,81
				9,81

Nazorat savollar.

1. 
   Ishning maqsadi
   
2. 
   Bu ishni olib borishda qanday ko‘rsatkichlar aniqlandi.
   
3. 
   Kutarish kuchi nima va nimlarni bilib oldingiz.
   
4. 
   Suvga tushiriladigan jismning hajmi o‘zgarishi.
   

2. 
   LABORATORIYA ISHI 2
   

4.2.SUYUQLIKNI FIZIK XOSSASI. SUYUQLIKLAR ZICHLIGI
Ishning maqsadi: “Suyuqlikni fizik xosslari” olingan bilimlarni mustahkamlash, suyuqlikning zichligi harorat ta’sirida o‘zgarishini tajribaviy aniqlash ko‘nikmalarini hosil qilish.
Topshiriq: Tajribaviy yul bilan suv, etil spirti, antifriz yog`, sho`r suvlarni harorat ta’sirida zichligini o‘zgarishi va xajmi o‘zgarishini aniqlash lozim.
Uslubning nazariy asoslari:
Suyuqliklarning asosiy mexanik xarakteristikasi bu zichlikdir bir jinsli suyuqlikning zichligi uning massasi(M) ning hajmi(V) ga nisbatiga teng.

bu yerda; – suyuqlikning massasi, ;
– suyuqlikning hajmi, m³.
Suyuqlikning haroratdagi zichligi:
Zichlik issiqlik o’zgarishi bilan o’zga­rib boradi. Demak, issiqlik o’zgarishi bilan hajm ham o’zgaradi. Suyuqliklarning bu xususiyatlaridan gidravlik mashinalarni hisoblashda va turli masalalarni hal qilishda hamda suyuqlik termometrlari va boshqa turli o’lchov asboblari yaratishda foydalaniladi.
Suyuqliklarning hajmiy kengayishini ifodalash uchun hajmiy kengayish harorat koeffisiyenti degan tushuncha kiritilib, u bilan belgilanadi. Birlik hajmdagi suyuqlikning harorati 1⁰C ga oshgandagi kengaygan miqdorida uning hajmiy kengayish harorat koeffisiyenti deyiladi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:

bu yerda: - qizdirilgandan keyingi va boshlang’ich hajmlar ayirmasi;
- temperaturalar ayirmasi;

Suyuqliklar zichligi  ni o‘lchash uchun aerometr qo‘llaniladi. Ushbu aerometr yopiq shisha kolbadan tashkil topgan. Bu kolba tubi qo‘rg‘oshin shariklar bilan, yuqorisida esa suv bilan to‘ldirilgan.

Tajriba juda oddiy qilib o‘tkaziladi:
Aerometr suyuqlikka cho‘ktiriladi va u qo‘rg‘oshin bilan to‘ldirilgani uchun doim vertikal holatda yuzaga qalqib chiqadi. Qalinligiga qarab aerometr suyuqlik tubiga yoki ko‘proq yoki kamroq cho‘ktiriladi.
Aerometr o‘lchangan vaziyatda bo‘lganligi uchun, uning ko‘tarilish kuchi og‘irlik tufayli yuzaga kelgan kuchga teng bo‘lishi lozim, aerometrning taxminiy og‘irlik kuchi nolga teng bo‘lishi lozim:
F_g,liquid = F_g – F_b = 0 (4.3)
Suyuqlik zichligi ko‘rsatkichlari bevosita shkaladan olinishi lozim.

Shkala Shisha kolba Qo‘rg‘oshin shariklar 4.3-rasm: Aerometr

Turli usullar bilan kalibrlangan ikkita aerometr o‘rnatiladi:

• 
  Suvdan engilroq bo‘lgan suyuqliklar, masalan, spirt yoki benzinning o‘lchovlar oralig‘i:  = 0,8…1,0 g/sm³
  
• 
  suvdan engilroq suyuqliklar, masalan, gliserin yoki tuz aralashmasining o‘lchovlar oralig‘i  = 1,0…1,2 g/sm³
  

Aralashtirilgan moddalar aralashma zichligini o‘zgartirganligi sababli mos qilib kalibrlangan aerometrlarni boshqa ilovalar qatorida qo‘llash mumkin. Aerometr ichimliklar tarkibidagi spirt miqdori, sutdagi yog‘lar miqdori, akkumulyator batareyasidagi elektrolit miqdori va avtotransport vositasining xladagenti tarkibidagi antifriz miqdorini tekshirish uchun qo‘llanilishi mumkin.


Suyuqliklarni zichligini aerometr yordamida haroratga bog`liq ravishda aniqlash jadvali.

Tajribalar soni	Suyuqliklarning turi	harorat t, ^0C
		15	20	25	30	35	40
	Suv  , g/sm^3
	Antifriz  , g/sm^3
	Spirt  , g/sm^3
	yog`  , g/sm^3
	Sho`r suv  , g/sm^3

Tajribalar soni	Suyuqliklarning turi	harorat t, ^0C
		45	50	55	70	80	90
	Suv  , g/sm^3
	Antifriz  , g/sm^3
	Spirt  , g/sm^3
	yog`  , g/sm^3
	Sho`r suv  , g/sm^3

Suyuqlik harorat yordamida hajmi o‘zgarishi aniqlash jadvali.

Tajribalar soni	Suyuqliklarning turi	harorat t, ^0C
		15	20	25	30	35	40
	Suv V, sm^3
	Antifriz V, sm^3
	Spirt V, sm^3
	yog` V, sm^3
	Sho`r suv V, sm^3

Tajribalar soni	Suyuqliklarning turi	harorat t, ^0C
		45	50	55	70	80	90
	Suv V, sm^3
	Antifriz V, sm^3
	Spirt V, sm^3
	yog` V, sm^3
	Sho`r suv V, sm^3