Сув хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаштириш

2.4. Тасмали узатмаларни ҳисоблаш

Тасмали узатмаларни ҳисоблаш учун шкив валидаги қувват – N₁, айланиш сони – n₁, узатманинг узатиш сони – U, ҳамда ишлаш шароити маълум бўлиши керак. Одатда, бу параметрлар юқорида кўрсатилганидек, юритманинг кинематик ҳисобини бажариш жараёнида аниқланади. Юритманинг кинематик схемасида тасмали узатмалар асосан биринчи поғонага, яъни энергия манбаи (электр двигател) билан редуктор оралиғига ёки редуктор билан иш бажарувчи механизм оралиғи да жойлаштирилади.

Энергия манбаидан бевосита энергияни қабул қилиб олувчи валга етакловчи вал деб, бу валдан энергияни қабул қилиб, иш бажарувчи механизмга узатувчи вал эса етакланувчи вал деб аталади.
Шунинг учун етакловчи шкив валидаги буровчи момент, қувват ва айланиш сони “I” индекси билан (яъни Т₁, N₁, n₁ тарзида) белгиланади. Етакланувчи валдагиси эса “2” индекси (яъни Т₂, N₂, n₂ тарзида) билан белгиланади.
Агарда тасмали узатмалар редуктордан кейин жойлаштирилган бўлса, унинг етакловчи шкиви валидаги буровчи момент, қувват ва айланиш сони “3” индекси билан (яъни Т₃, N₃, n₃ тарзида) белгиланади.
Тасмали узатмани ҳисоблаш жараёнида узатманинг асосий геометрик параметрлари: етакловчи ва етакланувчи шкивларнинг диаметрлари d₁ ва d₂, марказлараро масофа – а, тасманинг узунлиги – L, қамров бурчаги - ₁, ва тармоқлар орасидаги бурчак - , ясси тасмали узатма учун тасманинг қалинлиги - ва эни, b, понасимон тасмали узатма учун тасмалар сони - Z, ҳамда тасма тармоқларида ҳосил бўладиган куч ва кучланишлар, тасманинг ишлаш муддати аниқланилади.


2.5. Ясси тасмали узатмаларни ҳисоблаш тартиби

Узатманинг ишлаш шароитига қараб, юқорида келтирилган тавсияларга кўра, 4-жадвалдан фойдаланиб, тасманинг тури танланади.

Етакловчи шкивнинг диаметри – d₁, мм.
, мм (1)
бу ерда: Т₁- етакловчи шкив валидаги буровчи момент, Нмм:
d₁ нинг ҳисобий қиймати стандартга мосланади (ГОСТ 17383-73).
5-жадвалда келтирилган шкив диаметрлари қаторидан ҳисобланган
d₁ га кўра катта томондан энг яқин бўлган қиймат, шкивнинг диаметри
деб қабул қилинган.
4-жадвал
Ясси тасмаларнинг техникавий тавсифи

Асосий кўрсаткичлар		Тасманинг тури
		Чарм тасма	Резина матоли тасма	Ип газламали тасма
ГОСТ		18697-73	23831-79	6982-75
Тавсия этиладиган энг катта тезлик, м/с		45	30	20
Dmin/ нисбатнинг	Тавсия этилгани	35	40	30
	Рухсат этилгани	25	30	25
Мустаҳкалик чегараси, МПа		200-250	37-44	50
Эластиклик модули Е,МПа		100-150	100-200	50-80

5-жадвал