Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari. Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari

Tuproqning eroziyaga moyilligi.

• O’zbekiston tuproqlari hilma-xildir.Tekisliklar va vodiylarda joylashgan sug’oriladigan och tusli bo’z tuproqlar hamda suv oqizmalaridan hosil bo’lgan tuproqlar kam eroziyaga uchraydi. Tog’ yonbag’ri tekisliklarida, Chotqol, Turkiston, Hisor tog’ tizmalari atrofida, Farg’ona vodiysi, Chirchiq - Angren, Mirzacho’l, Qashqadaryo va Surxondaryo eroziyasiga moyil yerlari ba’zi vaqtlarda kuchli zarar ko’rishi mumkin.
• Sug’oriladigan och tusli bo’z tuproqlar mexanik tarkibi yengil bo’lganligi bois ko’proq shamol eroziyasiga moyildir. Bu tuproqlar noto’g’ri o’zlashtirilib, sug’orish qoidalari buzilib foydalanilsa, hamda yer notekis bo’lsa bu holda suv eroziyasi rivojlanadi va u jarlik eroziyasiga aylanishi mumkin. Mutahassislarning hisob-kitobiga qaraganda jumhuriyatimizdagi och tusli bo’z tuproqlardan 600 ming gektari suv eroziyasiga moyildir.

Tipik bo’z tuproqlar suv eroziyasiga juda moyil hisoblanadi. Chunki bu tuproqlar tog’ bag’riga yaqin notekisliklarda joylashgan. Sug’oriladigan tipik bo’z tuproqlar orasida 300 ming gektarga yaqini o’rtacha yoki kuchli yuvilgandir.

• Tipik bo’z tuproqlar suv eroziyasiga juda moyil hisoblanadi. Chunki bu tuproqlar tog’ bag’riga yaqin notekisliklarda joylashgan. Sug’oriladigan tipik bo’z tuproqlar orasida 300 ming gektarga yaqini o’rtacha yoki kuchli yuvilgandir.
• Shuni aytish muhimki, bu tuproqlardagi gumus qatlamlari (haydov qatlamlari) yuvilish natijasida kamaygan, chunki tipik bo’z tuproqlar eroziyaga chidamsizdir. To’q tusli bo’z tuproqlar sug’orishda eroziyasiga uchrasa ham paxtachilikda bu tuproqdan kam foydalanamiz. Bu tuproqlar dengiz sathidan 1200 m va undan ham balandda joylashgan.U yerda asosan, lalmikor dehqonchilik rivojlangan bo’lib, donli o’simliklar va ozuqa uchun o’tlar ekiladi.

O’zbekistonning sahro qismini tashkil etgan tuproqlarning eroziyaga moyilligi.

• O’zbekistonning sahro qismini tashkil etgan sur, qo’ng’ir tusli, taqir, taqirli va qumoq tuproqlar chirindiga (gumusga) juda kambag’aldir ( 0,2-0,5%). Shu bois, ular tarkibida suvga chidamli tuproq zarrachalari juda oz bo’ladi, mexanik qismi ham yengilligi uchun bu tuproqlar shamol eroziyasiga moyildirlar.
• Agar, biz sahro zonalarida dehqonchilikni rivojlantirishni ko’zda tutsak eroziyaga qarshi kurash masalalarini ham o’ylab ko’rishimiz shart.