Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari. Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari

Iqlim xarakterining shamol eroziyasiga ta’siri.

• Iqlim quruqligi o’sishi va namligining kamayishi bilan hududning shamol eroziyasi o’sadi. Shunday qilib tuproqning shamol eroziyasi zonal harakterga ega.
• Havodagi mineral zarrachalarning miqdori shamol-qum oqimining elituvchi qobiliyati deyiladi. Shamol qum oqimi maksimal to’yinganligi 36,2 t/ (ga soat). Bu miqdor har bir tuproq uchun doimiydir.

Joyning relyefi va shaklining suv eroziyasiga ta’siri.

• Joyning relyefi va shakli ham suv eroziyasiga juda katta ta’sir ko’rsatadi, bunda joyning nishabi va shakliga e’tibor berish kerak. Nishablik qancha uzun bo’lsa, eroziya ham shuncha kuchli boradi, chunki katta maydonga yoqqan yog’in- sochin suvi pastga oqa borgan sari uning hajmi ko’payib katta maydonni yuvib ketishi mumkin. Donodor strukturali, turli, suvni yaxshi shimuvchi tuproqli yerlarning nishabi uzun bo’lsa ham ularda tuproqning yuvilib ketishi kamayadi.

Eroziya jarayoni qiyalikning tikligiga bog’liqligi.

• Aynan qiyalikning tikligi birinchi navbatda tuproqning yuvilish darajasini aniqlaydi.
• Eroziya jadalligining qiyalikka nisbatan matematik ifodasi quyidagicha ko’rinishga ega.

Q=K*Jn

• Bu erda Q - eroziya jadalligi, t/ga yil, K- proportsionallik koeffitsienti: - J -qiyalik, n- daraja ko’rsatgichi.

Qiyalik tikligi suv eroziyasiga qarshi tadbirlar tizimini va xududdan foydalanish turini aniqlaydi.

• Qiyalik tikligidan eroziya paydo bo’lish darajasi va hududdan foydalanish turini chamadan quyidagicha tavsiflash mumkin.
• Qiyalik tikligi 10dan kichik bo’lganda tuproq suv eroziyasiga duchor bo’lmaydi, bu maydondan har qanday ekin turini o’stirishda foydalanish mumkin, ular hech qanday eroziyaga qarshi tadbirlar talab qilmaydi.
• Qiyalik 1...30 uchastkada tuproq kuchsiz yuvilishi mumkin, ularni eroziyadan himoya qilish uchun yer haydash qiyalikka ko’ndalang qilib bajariladi.
• Qiyalik 3...50 uchastkada tuproq o’rtacha yuvilishi mumkin tuproq himoya qiluvchi ozuqabop ekinlar almashlab ekishga ko’p yillik o’tlar tavsiya qilinadi.
• Qiyalik 5...80bo’lganda tuproq kuchli yuvilishi mumkin. Bunday uchastkalar qishloq ho’jaligida chegaralangan miqdorda foydalaniladi.
• Qiyalik 80dan 150gacha bo’lganda ozuqabop ekinlar almashlab ekish uchun foydalaniladi.
• Qiyalik 150 dan katta bo’lganda maxsus tadbirlar qo’llamasdan qishloq xo’jaligi uchun foydalanish mumkin emas.