Sug’oriladigan yerlarni meliorativ holatini yaxshilash chora-tadbirlari

3. Bob. Bitiruv malakaviy ishining asosiy qismi

• 3. Bob. Bitiruv malakaviy ishining asosiy qismi
• 3.1. Almashilab ekishning axamiyati va turlari
• Almashlab ekish (qishloq xo‘jalik ekinlarini navbatlab ekish) maydonlarida ekin turlarini joylashtirish tushuniladi. Paxtachilikda almashlab ekish tuproq unumdorligini oshirishda va ekologik holatini yaxshilashning asosiy omilli hisoblanadi. Bu muhim tadbir har bir mintaqalarida xususan paxtakor xo‘jaliklarda o‘z vaqtida odan va ilg‘orlarning tavsiyalariga asoslanib tug‘ri olib borilsa paxta, don va em – xashak ekinlarining hosildorligi oshib chorvachilikni yuksalishida muhim hisoblanadi. Tuproq unumdor bo’lganda suv shamol va tuproq eroziyalari salbiy ta’sir ko‘rsata olmaydi.
• Fan yutuqlari va dehqonchilik madaniyati tobora oshib borayotganligi inobatga olgan sholida paxtachilikning turli mintaqalari uchun go‘za + beda almashlab ekishning quydagi terimlari tavsuya qilinadi. Go‘za almashlab ekish terimlari quydagicha bulishiligi maqsadga loyiq bo‘ladi.
• Xo‘jalikning tuproq-iqlim sharoitida va turli xil em - xashak (pichan, silos, ko‘kpoya) va donga bo‘lgan ehtiyojiga qarab em - xashak ekinlarining engmaqbul xillari (oraliq, aralash, takroriy) almashlab ekish va ularni yordamchi xo‘jaliklarga joylashtirish mumkin. YAqin yillargacha go‘zaning beda almashlab ekish va ularni bir terimda olib borilaredi. Keyingi vaqtlarga kelib, dehqonchilikda don mahsulotari ishlab chiqarishning kO‘payishi bilan bir qatorda almashlab ekish termlari O‘zgaradi Masalan: 2/4, 1/3, 2/3, 3/5, . Ikki uch dalali beda va bug‘doy, to‘rt besh dalali beda va bug‘doy 4-5 dalali g‘o‘za, birinchi dalada makkajo‘xori yoki beda, kurga boshoqli don ekinliklari dondan keyin makkajo‘xorini ekib, undan don yoki sulos olish mumkin.

3.2 “Nurafshon” fermer xo‘jaligida tarqalgan o‘tloqi-allyuvial tuproqlarning xossalari

• 3.2 “Nurafshon” fermer xo‘jaligida tarqalgan o‘tloqi-allyuvial tuproqlarning xossalari
• Oxirgi yillarda qadimdan o‘zlashtirilib sug‘orilib ekilib kelinayotgan o‘tloqi-allyuvial tupoqlarda xo‘jalikda ekiladigan ekinlarni g‘o‘zani parvarishlashda va undan mo‘l-sifatli hosil olishda, tuproqning agrokimyoviy-agofizikaviy xossalarini yaxshilashda xar xil maxalliy va madaniy o‘g‘itlardan samarali foydalanishga intilmoqdalar.
• Xo‘jalikning qishloq xo‘jalik mutaxasislari, oilaviy pudratchilar, fermer xo‘jalik raxbarlari o‘g‘itlardan samarali foydalanishni, erning agrokimyoviy-agrofizikaviy meliorativ holatlarini yaxshilamasligi, ishlab chiqilgan tavsiyalarga va ko‘rsatmalarga amal qilmaslik, tuproq va ko‘rsatmalarga amal qilmasliq, tuproq oziq moddalar bilan ta’minlanganligi darajasini inobatga olmasdan o‘g‘itlarni qo‘llashda ekinlardan past va sifatsiz xosil olib, natijada iqtisodiy zarar ko‘rmoqdalar.
• Sovet arokimyoviy D.N.Pryanishnikov maxalliy o‘g‘itlar (go‘ngni) to‘g‘risida to‘talib shunday yozgan edi:
• “Mamlakatda madaniy o‘gitlar xar kanchalik kup ishlab chikarilmasin, maxaliy ugiltla gung kishlok xo‘jaligida ekinlaridan mul, sifatli va ekologik toza xosil olishga, shuninning bilan birgalikda tupoqning agrokiyoviy-agrofizikaviy meliorativ mikrobilogik xossalarini yaxshilashdan xech vaqt o‘z qiymatini yo‘qotmaydi”.
• Bajarilgan agrokimyoviy taxlilarining natidajalaridan ma’lum buldiki tajribani o‘rganish uchun ajratilgan erning 0-30 sm qatlamida umumiy chirindining (gumus) miqdori 0,66-0,975 % ni umumiy azot 0,124-0,45 % va fosfor 0,175-0,225 % ga o‘simlik tomonidan engil o‘zlatiriladigan xarakatchan azot neytiralli formasi (HNO3) 2,5 dan 4,5 mg/kg, fosfor 26,0-43,6 mg/kg va almashinuvchi kaliyning miqdori 155 dan 182 mg/kg ekanligni kursatdi. Ushbu agrokimyoviy ko‘rsatgichlar tuproqning 30-50 sm va undan keyingi qatlalarida kam ekanligini ko‘rsatdi.