Sug’oriladigan yerlarni meliorativ holatini yaxshilash chora-tadbirlari

2-Mavzuga oid turli tuproqlar sharoitiga o‘rganilgan ilmiy tadqiqot ishlarning xulosalari va adabiyotlar tahlillari.

• 2-Mavzuga oid turli tuproqlar sharoitiga o‘rganilgan ilmiy tadqiqot ishlarning xulosalari va adabiyotlar tahlillari.
• Sug‘oriladigan paxtachilik mintaqalarining tuprog‘ida organik (chirindi) moddaning 0,982-1,02 % atrofida bo‘lib, ular paxta maydonlarida ko‘p marotaba ishlov berish natijasida tez parchalanadi. Organik moddalarning miqdori, g‘o‘za uchun o‘tmishdosh ekin hisoblangan em-xashak ekinlarini etishtirlganda yanada ko‘payadi.
• 1-Butun Ittifoq Paxtachilik ilmiy tadqiqot institutining olimlari, Tojikiston dehqonchilik I.T.I. va Ozorbayjon Respblikasi olimlarining takidlashicha har qanday almashilab ekish terimiga kiradigan o‘tmishdosh ekinlari orasida beda o‘smiligi eng foydalisi hisoblanib, u biologik xususiyatlari jixatidan g‘o‘za uchun eng muxim o‘tmishdosh ekin xisoblanadi.
• 2-O‘zbekiston Paxtachilik I.T.I ning olimlarining ko‘p yillik: Amonov, Z.S.Tursunxodjaev, O. Miryunusov, A. K.Kashkarov, M.S.Sorokin, S.Sorokin, S.Saidumarov, F.Hasanova, X. Romanov, I.M.Madraimov va boshqalarning turli tuproq iqlim sharoitida o‘rgangan tajribalariga asoslanib yozishlaricha, almashilab ekish maydonidagi 3-yillik beda yuqori agrotexnika shaoritida parvarishlanganda har bir gektar maydonining 0-30 sm qatlamida 10-12 tonna ildir massasi to‘planib yoki 3-4 tonna chirindi to‘planadi. SHu bilan xar bir gektar erning haydalma qatlamida 300-400 kg.da biologik azot to‘planadi.

• 2.1. Tajribaning tizimi, maksadi, vazifasi, kullanmasi, tuprok iklim sharoiti va agrotexnikaviy tadbiriy choralari.
• Fan-texnika tarakayotining xozirgi darajasida kishlok xujaligini jadal rivojlanishida tuprok unumdorligini yaxshilash, begona utlarni yokotish, shurlanishni, zichlanishni, zararkunanda va kasalliklarga karshi kurashishda beda muxum biologik omil xisoblanadi.
• Almashilab ekish sust tashkil etilayotgan xujaliklarda dalalarning unumdorligini pasayishi, shurlanishi va guzaning «Vilt» kasalligiga chalinishi okibatida guza xosili kamayib ketadi.
• Guza+beda almashilab ekishni barcha paxtakor fermer xujaliklari uchun almashilab ekishning bir xil tizimini tavsiya kilish mumkin emas. SHuni inobatga olib, paxta rejasini bajarish,maxalliy tuprok iklim sharoitiga mos kelishi tuprok unumdorligi, guza xosili va uning sifatini yaxshilash, chorva mollarini etarli darajada ser vitaminli, oksilli moddaga boy bulgan em-xashak bilan ta’minlaydigan bulishi kerak.
• Bu kabi vazifa va maksadlarni amalga oshirish, paxtakor xujaliklarda guza+beda almashilab ekishning 10 va 9 dalali tizimlarini joriy etish axamiyatli, bu tizimlarda bedani 3 yil parvarishlab turtinsi yilga kelib 2 rusli yarusli pulug bilan 40-45 sm chukurlikda xaydab yuboriladi. Urganilgan tadkikot ishlaridan ma’lum buladiki, beda xaydalgandan keyin, uning ekilgan ekinlariga (xosiliga) oxirgi ta’siri.