Sportda bashorat qilish va modellashtirish

Anaerob jarayonlarining quvvatini va xajmini nazorat qilish.
Anaerob jarayonlarining butunligicha hajmi va quvvatini baholanishini muhim integral ko‘rsatkichlar yordamida ko‘rib chiqamiz, shuningdek, bir qancha loqal ko‘rsatkichlar, anaerob jarayonlarining imkoniyatlari va alohida xususiyatlari haqida guvohlik beradi.
Umumiy, alaktat va laktat kislorodli vazifa anaerob jarayonlarining quvvatini mos kelishini baholash uchun ishlatiladi.
Ma’lumki, zo‘r berib ishlashdan keyin sportchilarning anaerob imkoniyatlarini oxirgacha safarbar qilishda, kislorod vazifalarini qismi tez tiklanadi biroq, laktatani yo‘qotilish bilan bog‘liq bo‘lgan bir qancha qismlari 40-60 daqiqa ichida tiklanadi. YUklamani oshishdan keyin darhol tiklangan kislorodli vazifa alaktat, sutli kislotani yo‘qolishi bilan bog‘liq vazifa laktat deb ataladi.
Demak, ulardan birinchisi yuqori energetikani tez sintez qo‘shilishiga va kislorod to‘ldirishni g‘amlashga sabab bo‘lsa, ikkinchisi glyukogendan resintezlash va loktatani oksidlanishida mushaklardagi gomeostazni tiklanishiga bog‘liq.
Sport bilan shug‘ullanmaydigan erkaklardagi umumiy kislorod vazifasining o‘rtacha hajmi o‘rtacha 5-6 l ni, ayollarda 3-4 l ni tashkil qiladi.
Anaerob ishlarida yaxshi shug‘ullangan sportchida bu kattalik 13-15 va 8-10 l gacha ko‘tariladi. Alohida sport turlarida ixtisoslashgan mashhur sportchilarda esa, 20-22 va 24-26 l ni tashkil qiladi. Mushaklarda va arteriya qonlaridagi laktotani o‘rtacha soni muhim va mashhur ko‘rsatkichlar bo‘lib, sportchining anaerob imkoniyatlarini baholash uchun qo‘llanadi.
Laktatani testdagi o‘rtacha kattalik ishining davomiyligi va jadalligidan tashqari quvvatini va hajmini xarakterlash mumkin.
Sport bilan shug‘ullanmaydigan kishilarning arterial qonidagi laktata odatda 5-6 mmol*l-1 dan oshmaydi, yaxshi shug‘ullangan sportchilarda 10-15 mmol*l-1 ga etish mumkin, sport turlarida ihtisoslashgan mashxur sportchilarda 20-22 xattoki 24-26 mmol*l -1 bo‘lishi mumkin.
Arterial qonda (RN) kislota- asoslarining muvozanati.
Qonda ion vodarodlarini bir joyga to‘plash uning tarkibidagi laktataga va CO2 ning parsial zo‘riqishiga, qoning itarilish imkoniyatlariga ko‘p darajada bog‘liq.
Sportchilar va sport bilan shug‘ullanmaydigan kishi-larning arterial qonidagi RN tinch holati deyarli bir xil va normada 7,35-7,45 atrofida tashkil qiladi.
SHug‘ullanuvchi sportchilarning chidamliligi, bir-xil yuklamalardagi RN pasayishi sport bilan shug‘ullan-maydiganlarga nisbatan oz. SHu bilan birga o‘rtacha anaerob yuklamalarda sport bilan shug‘ullanmaydiganlarga nisbatan sportchilarda RN pasayishi ko‘proq.