Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
8 
tushungan. Ammo, shunga qaramay «sotsiografiya» maktabining vakillari ham, 
E.Reklyu ham sotsial geografiya tushunchasining mohiyatini aniq ochib 
berolmadilar va geografiya fanida yangi fan yo’nalishini yaratdilar, deb ham 
bo’lmaydi. 
XX asrning boshlariga kelib Niderlandiyada geografiya va sotsiologiyaning 
uyg’unlashuvidan vujudga kelgan «yangi fan» — sotsial geografiya paydo bo’ldi. 
Uning predmeti 
jamiyatdagi guruhlar va o’zaro aloqadorliklarning regional 
taqsimlanishi
ni o’rganish deb tushuniladi. Mazkur fan tarmog’ining aynan 
Niderlandiyada paydo bo’lishi ham bejiz emas. Chunki, uning amaliy vazifalari, 
aholisi zich va yer resurslari taqchil bo’lgan Niderlandiyada mintaqaviy 
rejalashtirish masalalarini hal etishda o’ta dolzarb ahamiyat kasb etdi. 50 - 60 
yillarga kelib esa sotsiografiya qishloq joylaridagi hududiy ijtimoiy tafovutlarni 
o’rganuvchi fan sifatida Amsterdam universitetida rivojlandi. Xuddi shu o’rinda 
biz sotsial geografiyani obyektiv va shiddatli rivojlanishining nafaqat 
Niderlandiya, balki xohlagan kapitalistik mamlakat uchun xos bo’lgan manbalarini 
aniqlashimiz mumkin. Bunday manbalar, sabablar ushbu davlatlardagi mintaqaviy 
tafovutlarning keskinlashuvi, shaharlar rivojlanishining tangligi kabi o’ta dolzarb 
muammolar bilan bog’liq. 
Ba’zi bir g’arb olimlari ijtimoiy geografiyada tadqiqotlarning xulq - atvor 
(поведенческий) 
hamda «farovonlik» («благосостояния») mavqeyidagi 
yondoshuvlarini ajratib ko’rsatishadi. Birinchi yondoshuv — bu xo’jalikni 
makondagi tabaqalanishini subyektiv ravishda, ya’ni odamlarning oqilona 
yo’naltirilgan xatti-xarakatlari orqali asoslash, tashkil etish bilan bog’liq. Ikkinchi, 
ya’ni D.Bartels asoslab bergan «farovonlik» yondoshuvi nuqtai - nazaridan 
bajariladigan 
sotsial 
geografik 
tadqiqotlarning 
vazifalari 
jamiyatning 
diskriminatsiya qilingan guruh va hududlarini aniqlash, tadqiq etishdan iborat. 
Ularga kambag’allik, ochlik, xokimiyat, insonga munosib hayot sharoitlaridan 
cheqinishni tadqiq etish va ularni bartaraf etishning chora — tadbirlarini ishlab 
chiqish kabilar kiradi. Ammo, ta’kidlash joizki, ayrim sobiq Ittifoq hamda g’arb 

---