A. G. Kovalyovning fikricha shaxs bu ijtimoiy munosabatlaming ham ob’ekti ham sub'ektidir. A. N. Leont'ev ushbu masalaga boshqacharoq yondashadi va unga shunday ta'rif beradi: shaxs faoliyat sub'ektidir

A.V.Petrovskiy tahriri
ostida chiqqan "Umumiy psixologiya" darsligida " In d ivid ” tushunchasida kishining nasl-nasabi ham mujassamlashgandir. Yangi tug’ilgan chaqaloqni, katta voshdagi odamni ham, mutafakkimi ham, aqli zaif ovsami ham, yovvoiylik bosqichidagi qabilaning vakilini ham, madaniyatli m anilakatda yashayotgan yuksak bilimli kishini ham individ deb hisoblash lozim.
Individ tushunchasi professor E.G ’ozievning
"Umumiy psixologiya" darsligida tavsiflanishicha. individ lotincha ajralmas, alohida zot ma'nolarini anglatib, inson zotiga xoslik masalasini belgilab beradi. Shuningdek, katta yoshdagi ruhiy sog’lom odam lar ham, chaqaloq ham, nutqi yo’q oddiy malakalami o ’zlashtira olmaydigan aqli zaiflar ham individlar deb ataladi.
M .G .D avletshin tahriri ostida chiqqan "Psixologiyadan qisqacha izohli
lug’atda" individ bo’linmas, ayrim jins, shaxs ma'nolarini anglatib, biologik turga kiruvchi alohida tirik mavjudot sifatida ko’rsatib o ’tiladi.Keltirilgan ta'riflardan shuni xulosa qilish mumkinki shaxs deb muayyan jam iyatda yashovchi faoliyatning biror turi bilan shug’ullanuvchi, kishilar bilan normal til orqali munosabatga kirishuvchi ongli individga aytiladi
K rechm er shaxs tipologiyasi negizida bir qancha biologik omillarni (masalan tana
tuzilishining tipi va boshqalarni) kiritib, insonning jism oniy tipi bilan psixologik xususiyati o’rtasida uzviy bog’liqlik mavjud deb taxmin qiladi. E.Krechmer odamlarni ikkita katta guruhga ajratadi \ a uning bir boshida sikloid toifasiga xos (tez qo’zg’aluvchi. his-tuyg’usi o’ta barqaror), ikkinchi uchida shizoid toifasiga (odamovi, munosabatga qiyin kirishuvchi, his-tuyg’usi cheklangan) xos odamlar turishini aytadi. Bu taxminni u shaxs rivojlanishi davriga ko’chirishga harakat qiladi,natijada o'sm irlarda sikloid xususiyatlari (o’ta qo’zg’aluvchanlik, tajovuzkorlik, affektiv tabiatlilik.
A.G.Kovalyovning fikricha. shaxs - bu ijtimoiy munosabatlaming ham ob’ekti ham sub'ektidir. A.N .Leont'ev ushbu masalaga boshqacharoq yondashadi va unga shunday ta'rif beradi: shaxs faoliyat sub'ektidir.
K.K.Platonovning talqiniga binoan
jamiyatda o ’z rolini anglovchi, jamivatning qishga layoqatii, yaroqli a'zosi shaxsdeyiladi. Bu muammo mohiyatini chuqurro ochishga harakat qilgan S.L.Rubinshteyn ta'rificha, shaxs - bu tashqi ta'sirlai vo’nalishini o’zgartiruvchi, ichki shart-sharoitlar majmuasidir.
K .K .PIatonov ta'limotiga ko’ra shaxs tuzilishi quyidagicha shaklga ega:
l.Y o ’nalganlik osttuzilishi - shaxsning ahloqiy qiyofasi va munosabatlarini birlashtiradi. Unda harakatchanlik, barqarorlik jadallik ko’lami (hajmi) darajalarin farqlash lozim
2.Ijtimoiy tajriba osttuzilishi - ta'lim natijasida shaxsiy tajribada egallangan bilimlar, ko’nikmalar, malakalar va odatlarni qamrab oladi.
3.Psixologik aks ettirish shakllari osttuzilishi - ijtimoiy turmush jarayonida shakllanuvchi bilish jarayonlarining individual xususiyatlari.
4.Biologik shartlanganlik osttuzilishi - miya morfologik va fiziologik xususiyatlariga muayyan darajada bog'liq bo’lgan patologik o ’zgarishlami, shaxsning yosh, jins xususiyatlarini va uning tipologik holatlarini birlashtiradi.
A .G .K ovalyov talqiniga binoan shaxs quyidagi tuzilishga ega:
Y o ’nalganlik - voqelikka nisbatan inson munosabatini aniqlaydi, unga o’zaro ta'sir etuvchi har xil xususiyatli g’oyaviy va amaliy ustanovkalar, qiziqishlar, ehtiyojlar kiradi. Ustuvor yo'nalganlik shaxsning barcha psixik faoliyatini belgilaydi.
2.Imkoniyatlar - faoliyatning muvafaqqiyatli amalga oshirishini ta'minlovchi tizim, o ’zaro ta'sir etuvchi va o’zaro bog’liq bo’lgan turlicha qobiliyatlar.
3.Xarakter - ijtimoiy muhitda shaxsning xulq-atvor uslubini aniqlaydi. Odamning ruhiy hayoti shakli va mazmuni unda namoyon bo'ladi. Xarakter tizimi irodaviy va ma'naviy sharoitlarga ajraladi.
4.Mashqlar to'plami - hayot va faoliyat, harakat va xulq-atvomi tuzatish (korreksiyalash). o’zini-o’zi nazorat qilish, o ’zini-o’zi boshqarishni ta'minlaydi.