Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
6 
mukammallashdi. Avvallari ilmiy tadqiqotlarning negizida ko’prok, ishlab 
chiqarish kuchlari va ularni rivojlantirish masalalari yotgan bo’lsa, bugungi kunga 
kelib, aholining o’zini yoki insonning ijtimoiy ehtiyojlari bilan bog’lik, masalalarni 
har tomonlama o’rganishga, ayniqsa, aholining ijtimoiy, madaniy — ma’naviy 
turmush tarzini hududiy tashkil etish qonuniyatlarini tadqiq etishga e’tibor 
kuchaydi va shu asnoda ijtimoiy geografiyaning fan tarmog’i sifatida shakllanishi 
jarayonlari tezlashdi. 
Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda bir qator ijtimoiy fanlar, birinchi 
navbatda iqtisodiy fanlardagi «ijtimoiylashuv» jarayoni tom ma’noda iqtisodiy 
geografiyaga ham xos. Binobarin, aholi geografiyasi, aholi manzilgohlari 
geografiyasining rivojlanishi bilan iqtisodiy geografiyaning sotsial qanoti shakllana 
boshladi. 
Iqtisodiy geografiyaning rivojlanishi va uning muhim qismi bo’lgan sotsial 
geografiyaga (bu yerda u tor ma’noda) e’tiborning kuchayishi ayrim olimlar 
tomonidan 
xatto 
Baranskiy–Kolosovskiy 
ilmiy 
maktabining 
asosiy 
ko’rsatmalaridan qaytish sifatida ham tushuniladi. Biroq, iqtisodiy geografiyaning 
ijtimoiylashuvini uning tarmoqlarini bir tomonlama rivojlanishda deb emas, balki 
o’zaro uyg’unlikda, bir-birini to’ldirishda, boyitishda deb tushunmoq maqsadga 
muvofiqdir. 
O’tgan asrning 30-yillaridayoq N.N.Baranskiy «sotsial geografiya»ni 
yaratish masalasini ko’ndalang qo’ygan edi va keyinroq, uni muhim bo’limlarining 
asosiy masalalarini (aholi geografiyasi, xo’jalik geografiyasi, shaharlar 
geografiyasi va b.) o’rgandi. O’sha davrdayoq N.N.Baranskiy ta’kidlagan ediki, 
iqtisodchi geograf nafaqat aholining tarkibi, joylashuvi, aholi manzilgohlarining 
tavsifini, balki uning fikr-o’ylari, urf -odatlari va madaniyatini ham bilishi kerak. 
Ijtimoiy geografiya, geografiya fanlari tizimidagi yangi shakllanib 
kelayotgan yo’nalishlardan biridir. Uning tadqiqot obyekti va predmeti to’la 
shakllanmagan va bu borada olimlar o’rtasida hozirgacha baxs - munozaralar 
mavjud. 

---