Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

ijtimoiy ekologiya 
bu 
inson, jamiyat va tabiatning o’zaro munosabatlari, qonuniyatlarini tadqiq euvchi 
fandir. 
Ijtimoiy ekologiyaning predmeti – bu tabiat va inson o’rtasidagi o’zaro 
munosabatlarni o’rganishdan iborat. Ijtimoiy ekologiya barcha tabiiy va ijtimoiy 
fanlarni o’zida aks ettiruvchi majmua fan hisoblanadi. Ijtimoiy ekologiya 
geografiya, biologiya va iqtisodiyot fanlarining uyg’unlashgan ko’rinishidir. 

---

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
186 
Umuman, shaharlashuv urbanizatsiya jarayonining jadallashuvi o’z navbatida 
havo, suv va tuproqning ifloslanishi kabi muammolarni keltirib chiqarmoqda. Shu 
bilan birga hozirgi vaqtda shaharlar kishilar ruhiy holatiga salbiy ta’sir 
ko’rsatuvchi shovqun markazlari bo’lib kelmoqda. Yer sharidagi 
eng sershovqin 
shahar
Rio-de Janeyro bo’lib, uning o’rtacha shovqin darajasi 
85 db
ga teng. 
Shovqin asab tizimi, eshituv a’zolari va yurak faoliyatining buzilishiga sabab 
bo’luvchi asosiy manba sifatida bugungi kunda katta shaharlarda keskin 
muammolarga sababchi bo’lmoqda. 
Urbanizatsiya 
jarayonining 
rivojlanishi, 
shaharlarning 
yiriklashuvi, 
aglomeratsiya, konurbatsiya va megolopolislarning vujudga kelishi, ishlab 
chiqarishning yuqori darajada mujassamlashuvi va bashqa hayotiy jarayonlarning 
faollashuvi bunday muhitda kishilarning yashashlari uchun juda katta 
noqulayliklar tug’diradi. 
Ijtimoiy ekologiya fanining boshqa fanlar bilan aloqasi. 
Ijtimoiy ekologiya 
bir qator amaliy muammolarni tadbiq etadigan shunchaki soha bo’lmay, balki u 
ijtimoiy, tabiat munosabatlari qonuniyatlari, insoniyat va atrof-muhit o’zaro
ta’sirini avval qulaylashtirish, keyin esa muvofiqlashtirish qonun-qoidalari va 
usullari tug’risidagi uyg’unlashgan fandir. 
Ijtimoiy-ekologik muammolar rivojlanishining hozirgi bosqichida ularni 
tizimli tahlil etish markaziy vazifa bo’lib qoldi. Fan sifatida Ijtimoiy ekologiyaning 
mantikiy tuzilishini kashf qilish, tabiiy-ijtimoiy jarayonlar harakatini kuchaytirish 
va 
muvofiklashtirish 
to’g’risidagi 
uyg’unlashgan 
fan 
sifatida 
Ijtimoiy 
ekologiyaning shakllanishi, xususiyati va qonun-qoidalarining o’ziga xosligini 
dioliktik tadqiq etish bunday tahlilning umumiy nazariy asosiga aylanmoqda.