Siyosatshunoslik

partiyaning yetakchilik roli to ‘g‘risidagi vayronkor g‘oyalarda 
namoyon bo‘ladi.
Jamoaviy demokratiya nazariyalarining umumiy belgilari:
1. Xalqni kollektivistik talqin qilish, uni yagona, bir turdagi 
obyektiv mavjud bo‘lgan umumiy manfaat va irodaga ega bu- 
tunlik sifatida tan olish.
2. Xalq ichida go‘yo qarama-qarshilik yo‘qligi, siyosiy mu- 
xolifatni dushman yoki yot kuch sifatida baholash va uni kuch 
vositasida yo‘q qilish.
3. Erkinlikni jamoaviy (qadimgi davrdagiga yaqin), ya’ni 
fuqaroning o ‘z davlati va jamiyati ishida faol, teng huquqli 
ishtiroki sifatida tushunish.
4. Hokimiyatning amalda o‘zini xalq bilan uyg‘unlikda ko‘rsa- 
tishi, ya’ni uning totalitar, barcha sohaga kirib boruvchi mutlaq 
tabiatga ega ekanligi, alohida shaxslaming himoyasizligi.
5. Davlat bir butunlik sifatida o ‘z tarkibiy qismlarining 
tinchligidan m anfaatdor bo ‘lganligi sababli inson huquqlari 
masalasining umuman yo‘q qilinishi.
6. Umumiy siyosiy safarbarlik, ftiqarolaming asosiy organlar 
va mansabdor shaxslami qonun doirasida mustaqil va qabul 
qilingan qarorlar uchun mas’ul rahbarlar sifatida emas, balki 
xalq irodasini amalga oshiruvchilar, uning xizmatkorlari sifati­
da qarashlari.
7. Ijtimoiy demokratiyani targ‘ib etish, asosiy e’tibomi siyosiy 
huquqlarni yuridik jihatdan e ’tiro f etishdan fuqarolarning 
boshqaruvda ishtirok etishlari u chun ijtimoiy sharoitlarni 
yaratishga ko‘chirish.
Jamoaviy demokratiya tarixda o ‘z noqobilligini va asossizli- 
gini ko‘rsatdi. Uni qo‘llashga intilish sobiq sotsializm mamla- 
katlari tajribasida yangi hukmron guruh — nomenklaturaning 
paydo bo‘lishiga, har qanday individual erkinlikning bostiri- 
lishiga, o‘zgacha fikrlovchilarga qarshi davlat terrorizmiga, umu­
man aytganda totalitarizmga olib keldi. Shu bilan birga, bu 
nazariy va amaliy tajriba siyosiy flkr rivojlanishi hamda demok­
ratik boshqaruv shakllari taraqqiyoti'ga o ‘z salbiy ta ’sirini 
ko‘rsatdi. Insonning shaxsiy erkinligi va boshqa huquqlarini 
kafolatlamasdan, uning hokimiyatning birlamchi manbayi sifa-
209

---

tidagi rolini tan olmasdan hamda muassasaviy mustahkamla- 
masdan turib, xalq hokimiyati haqiqiy bo‘la olmasligi achchiq 
tajriba natijasida m a’lum bo'ldi. Shu ma’noda jamoaviy de- 
mokratiyani amalga oshirishga oid ijtimoiy eksperimentdan olin- 
gan saboqlar sovetlardan keyingi makondagi siyosiy fikrlar rivo- 
jiga katta ta’sir ko‘rsatdi.