Siyosatshunoslik

ри» туркумидан 10-рисола. - Т., 1997. — В. 33.
2 Olsha manba. — В. 55.
3 
Ирхин В.Д., Зотов В.Д., Зотова Л.В.
Политология. - М., 2000. - С. 241.
195

---

To ‘rtinchi та ’nosida
demokratiya xalq hokimiyatchiligi, de­
mokratik maqsadlar va ideallarni amalga oshirish uchun ijtimoiy 
va siyosiy harakatlar sifatida qaraladi.
Hozirgi tushunishda demokratiya kamchilik huquqini himoya 
qilgan holda ko‘pchilikning hokimiyatini, asosiy davlat oiganlari- 
ning saylanishini, fuqarolar huquqlari va siyosiy erkinliklarining 
mavjudligini, ularning teng huquqliligini, qonunning ustunligini, 
konstitutsionalizm va hokimiyatning bo‘linishini bildiradi1.
Demokratiya ichki ziddiyatining mohiyati. 
Demokratiya tu ­
shunchasi jamiyat siyosiy hayotini tashkil etishning demokratik 
shakllari kabi uzoq tarixga ega. Bunday shakllami mukammal- 
lashtirish hozirgacha ham tugagani yo‘q, balki davom etmoqda. 
Hatto rivojlangan davlatlarda ham demokratiya sohasida yaqqol 
yutuqlarga erishilganiga qaramay, aholi o ‘rtasida mavjud de- 
mokratiyadan bir qadar darajada qoniqmaslik kayfiyati mavjud. 
Shu munosabat bilan U. Cherchilning demokratiya dahshatli 
narsa, lekin insoniyat hali undan afzalroq narsani o‘ylab topgani 
yo‘q, degan so‘zlarini eslash diqqatga sazovordir. Demokratiya 
o ‘z lug‘aviy m a’nosiga ko‘ra xalq hokimiyatini anglatadi. 
Demokratiyani bunday tushunish m e’yoriy hisoblanadi, chunki 
bunda u insoniy ideallar, qadriyatlar va istaklardan kelib 
chiquvchi kategoriyani anglatadi. Demokratiya o ‘zining mana 
shunday qadriyatli mazmuniga ko‘ra hozirgi dunyoda shu qadar 
mashhurlikka ega bo‘ldi. Lekin demokratiyani bunday me’yoriy 
tushunish uni jozibador qilib ko'rsatishiga qaramay, voqelikdan 
uzib, ideallashtiradi. Real demokratiya hech qayerda va hech 
qachon xalq hokimiyati bo‘lgan emas, chunki bunday holda u 
nodavlat, ijtimoiy o‘z-o‘zini boshqarishni bildiradi. Aslida «de­
mokratiya» tushunchasi o‘zi paydo bo‘lgan zamonlardan bosh- 
lab davlat bilan, demak, majburlash bilan bog‘langan. Shu 
sababli, demokratiya eng yaxshi m a’noda ko‘pchilikning kam­
chilik ustidan hokimiyati hisoblanadi, ko'pincha esa ko‘p yoki 
kamroq darajada xalq nazoratida bo‘luvchi, yaxshi tashkil etil- 
gan ozchilikning boshqaruv shaklidir.