Siyosatshunoslik

«Demokratiya»ning
birinchi m a ’nosi
uning etimologiyasi, ya’ni atama sifatida kelib 
chiqishi bilan bog'liq. Chunki, Qadimgi Gretsiyada paydo bo'lgan 
«demokratiya» atamasi demos — «xalq», kratos — «hokimiyat»dan 
iborat bo‘lib, «xalq hokimiyati» deb taijima qilinadi. AQSHning 
sobiq prezidenti A. Linkoln ushbu ta ’rifni yanada tushunarliroq 
qilib, «Demokratiya - xalq uchun xalq saylagan xalq boshqaru- 
vidir», deb izohlaydi. (goyerment o f the people, bu the people, 
for the people.) Yuqoridagi ta’riflarga ko‘ra, demokratiya xalq­
ning o ‘zidan kelib chiqadi («of»), xalq tomonidan amalga oshiri- 
ladi («bu»), xalq manfaatlari uchun xizmat qiladi («for»).
Biroq ayrim mualliflar «demokratiya» so‘zining tom m a’nosi, 
ko‘pchilik o‘ylaganidek, «xalq hokimiyati» emas, balki «yo‘qsil- 
lar hokimiyati» («demos» — mulksiz, yo‘qsil, mansabsiz) deb 
hisoblaydilar2. Bu fikmi rad etish shuning uchun ham mushkul- 
ki, miloddan awalgi Qadimgi Gretsiyadagi Afina davlatida 400 
ming aholi bo‘lib, uning faqatgina 40 mingigina teng huquqli 
fuqarolar bo‘lishgan3. Mana shu o ‘n foiz aholi butun «demos» 
nomidan hokimiyatga da’vogarlik qilgan. Buning ustiga ayollar, 
ko‘chib kelganlar, qullar siyosiy huquqlarga ega bo‘lmaganlar.
Demokratiyaning etimologik ta ’rifiga nisbatan kengroq tu- 
shunish uning 
ikkinchi та ’nosinx
keltirib chiqaradi. Unga ko‘ra 
demokratiya — «boshqaruv va qarorlar qabul qilinishida a’zo- 
larning teng ishtirokiga asoslanuvchi har qanday tashkilotning 
tuzilish shakli», deya e’tirof etadi.
Uchinchi та ’noda
demokratiya qadriyatlarning m a’lum bir 
tizimiga asoslanuvchi ijtimoiy tuzum ideali sifatida tushuniladi 
va uning qadriyatlariga erkinlik, tenglik, inson huquqi, xalq 
suvereniteti va boshqalar kiritiladi.
1 Демократия ва инсон хукукдари. «Демократлаштириш ва инсон ^укук^а-