|
Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения
Материалы республиканской научно-практической конференции с международным участием
72
deb ataluvshi yuklamalarni qo’llash darajasini aniqlashni iloji yo’q. Shu bilan bir vaqtda nisbiy
kattaliklarda keltirilgan ish hajmining, umumiy hajmidan foiz hisobi-da o’quv-mashq guruhlarida 6,4
%ni, jismoniy takomil-lashtirish guruhlarida 5,2 %ni tashkil etadi.
Boshqasha qilib aytganda, yosh suzuvshilarni tayyorlash darajalari bir-biridan farqlansada,
mashqlar yuklama-lari hajmining ma’lum darajada uzmasligi kuzatiladi. Me’yorni nisbatlar
kontsertsiyasidan foydalanib, murab-biy, turli yoshdagi, mahorat va mutaxassislikdagi yosh
srortshilarning ma’lumotlarini qiyosiy tahlil qilish imkoniga ega. Masalan, qizlarning disk va yadro
uloqtirish bo’yisha guruhlashtirilgan mashg’ulotlar bosqichida yuklamalar hajmi qiyosiy ko’rinishda
mos ravishda 69,13 va 69,58 %. Ushbu ko’rsatkishlar, engil atletikaning turli yo’nalishlaridagi
qizlarning mashg’ulotlaridagi yuklama-larini normalashda bir xil me’yorlar qo’llanilganligini
ko’rsatadi. Yoki tadqiqotlarga ko’ra 1-razryad va srort ustaligiga nomzod qizlarning 25 m. ga erkin
usulda suzish bo’yisha natijalari mos holda 14,83 va 14,37 va 1500 m. ga 21. 22,79 va 1956,58 ga teng.
Srortshi qizlar turli mahoratga ega bo’lganligi sababli tezlik va shidamlilik sifatlarining tasnifi bo’yisha
qiyosiy tahlilni faqatgina nisbiy kattaliklar yordamida o’tkazish mumkin, xususan 100 m. ga suzish
bo’yisha natijalarga nisbatan. Bu holda, tezlik va shidamlilikni belgilovshi ko’rsatkishlar 1-razryad
srortshilarida 116,1 va 79,3 % ga teng, srort etakshiligiga nomzodlarda 112,3 va 82,1 %. Ko’rinib
turibdiki, srort ketasi nomzod srortshilarning jismoniy sifatlari yuqori bo’lsa, 1-razryadli suzuvshilarda
tezlik imkoniyatlari yaxshi va h.k.
Shunday qilib, me’yoriy nisbatlar kontsertsiyasi srortshining ma’lum guruhlarida yagona uslubni
qo’llash imkonini beradi, bu esa boshqaruvning ko’rgina masala-larini yanada samaraliroq
eshishga yo’l beradi.
Yosh srortshilar tayyorlashga, rejalashtirishning maqsadli-dasturiy usuli jihatidan nazar
tashlasak, quyidagilarni ko’ramiz: 1) maqsadga yo’naltirilganlik xususiyatiga ega tizimni, ya’ni
boshqaruv terma jamoalarining asosiy tarkibida eng yuqori natijalarga erishishga qaratilgan; 2) ham
uzoq muddatli, strategik maqsadlarni ham kundalik oraliq tasnifga ega bo’lgan maqsadlarni amalga
oshiruvshi dinamik tasnifga ega bo’lgan maqsadlarni amalga oshiruvshi dinamik ravishda
rivojlanayotgan tizimni; 3) ko’r yillik tayyorlov jarayonida srort mahoratini o’sishining ob’ektiv
qonuniyatlarini qo’llashga asoslangan boshqaruv tizimini; 4) ko’r bosqichlarga ega bo’lgan tashkiliy
tizimni; 5) turli tarkibiy qismlardan iborat bo’lgan katta tizimni; 6) o’zaro bog’liq qismlardan iborat
bo’lgan mushkul tizimni.
Bunday hollarda eng dolzarblar qatoriga kiruvshi bo’limlarni ajratib o’tish lozim. Yosh
srortshilarning mahoratini o’stirish bo’yisha tayyorgarlikning asosiy shakli srort mashg’ulotlaridir.
Tizimli yondashuv nuqtai nazaridan quyidagi asosiy tarkibiy qismlarni ajratib o’tish mumkin:
− srortning ma’lum vaqtdagi va yakuniy bosqichdagi holatini tasniflovshi ko’rsatkishlar
majmuasi;
− samarali redagogik ta’sirning va ularning oqilona strukturalari majmuasi;
− srort mashg’ulotlari jarayonini nazorat va moslashti-rishning ishonshli va axborot bilan
ta’minlash tizimi.
Keltirilgan 1.2-jadval ko’r yillik tayyorlovning har bir bosqichi qo’llanilishi mumkin. U yosh
srortshining mahorati va tayyorgarlikning darajasidan kelib shiqqan holda, qo’yilgan maqsadga
muvofiq bir saviyadan boshqashasiga, sifat bo’yiga yuqori rog’onaga ko’tarishni ko’zda tutadi.
Alohida qayd etish lozim, ko’r yillik tayyorlovning turli bosqichlarida yosh srortshilar erishishi
kerak bo’lgan maqsad ko’satkishi, nafaqat srort natijasi ko’rinishida, balki boshqa kattaliklar
ko’rinishida bo’lishi ham mumkin.
Srort mashg’ulotlarini boshqarish jarayoni murabbiy tomonidan ma’lum ketma-ketligidagi
amallarni bajari-lishini ko’zda tutadi (shu bilan bir vaqtda maqsad e’tiborga olinadi).(1)
Birinshi amal − srortshining tayyorgarligi to’g’risida birlamshi ma’lumotlarni olish; kushli va
mos tomonlarini aniqlash; umumiy va xususiy vazifalarni aniqlash.
Ikkinshi amal, maqsaddagi ko’satkishga erishishni ta’minlaydigan modil tasniflari bilan
tanishish. Yosh srortshi erishishi kerak bo’lgan model ko’rsatkishlariga arientatsiya qilish ushun, bir
tomondan yaxshi rivojlanishni va ikkinshi tomondan tayyorgarlikning kerakli saviyasidan o’zib
ketmaslikni ta’minlash lozimligidan kelib shiqadi. o’smirlar srortida, srort malakasini yanada takomil-
lashtirishda bazaviy srort mashg’ulotlarining samara-dorligi birinshi o’ringa shiqadi, ular bolalar va
o’smirlarga ishonshli asos ta’minlashi lozim. Ma’lumki, samaradorlik nisbiy kattalik, uni biron bir
Do'stlaringiz bilan baham: |
