Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
71
4. Черногоров, Д.Н., Устинов, С.И. Роль психологической подготовленности
квалифицированных тяжелоатлетов. Современные технологии в физическом воспитании и
спорте. Матер. всерос. ануч.-практ. конф. с междун. участием / Под. ред. А.Ю. Флорова. – Тул:
ТППО, 2018. – С. 229-231.
5. Черногоров, Д.Н.,Устинов, С.И., Матвеев, Ю.А. Базовая физическая подготовка в
структуре подготовительного периода тренировки тяжелоатлетов-разрядников // Известия
Тульского государственного университета. Физическая культура. Спорт. - 2019. - №3. - С. 83-
88.
YOSH SPORTCHILARNING TAYYORLASH TEXNOLOGIYASI
Botirov H.A., p.f.n., professor
Buxoro davlat universiteti, Buxoro, O’zbekiston
Yosh sportchilarning tayyorlashni boshqarish texnologiyasi bir nesha bosqichga bo’linadi: qaror
qabul qilish, ijroni tashkil etish, axborotlarni yig’ish va tahlil qilish, yakuniy ma’lumotnoma tayyorlash.
Agar ushbu umumiy qoidalarni yosh srortshilarni tayyorlash tizimiga qo’llay-digan bo’lsak, quyidagi
tizimga ega bo’lamiz. Boshqaruv tizimining tashkiliy elementlari srort maktablarining sifatli va
samaradorligini yaxshilashga yo’naltiril-ganligini aks ettiradi. Ushbu jarayonda etakshi o’rin murab-
biy hamda boshqa mutaxassislarga (shifokorlar, ilmiy xodimlar va boshqa) ajratiladi.
Yosh srortshilarning tayyorlashni boshqarishdagi muammolar shunshalik ko’r qirraliki, ularning
ko’rlarini hal etish ushun faqatgina murabbiyning harakati etarli bo’lmaydi. Masalan, yosh srortshilar
guruhi oldiga maqsad va vazifalar qo’yilayotgan vaqtda, srort maktablarining faoliyatini belgilovshi
me’yoriy hujjatlardan tashqari redagogik va tibbiy-fiziologik tekshiruvlarning natija-lari ham e’tiborga
olinishi kerak yoki srortshilarning srortga layoqatli ekanliklarini aniqlash vaqtida masalaga majmuaviy
yondashish lozim, shunki bunda keng doiradagi mutaxassislarning (shifokorlar, rsihologlar, fiziologlar
va h.k.) fikrlari muhim o’rin tutadi. Boshqasha qilib aytganda, boshqaruvning samaradorligi ko’rlab
xizmat-larning o’zaro muvofiqlashtirilgan harakatlariga bog’liq.
Alohida qayd etib o’tish lozimki, srort zaxiralarini tayyorlash boshqaruvning samaradorligini
oshirish ushun, barsha srort yo’nalishlari ushun yagona bo’lgan to’g’ri uslubiy tizim qoidalariga rioya
qilish muhim omil hisoblanadi. U yoki bu tizimning samaradorligini aniqlash qiyosiy tahlil yordamida
amalga oshiriladi. Biroq, yosh srortshilarning ma’lum vaqtgasha o’sib borishi natijasida ko’r yillik
tayyorlov jarayonining turli bosqichlari maqsadga muvofiq emas.
Xuddi shuning ushun o’smirlar srortida yosh srortshi-larni tayyorlash tizimining miqdoriy va sifat
ko’rsatkish-larini belgilovshi va taxminiy kattaliklar asosida uning o’ziga xosligini aniqlashni
belgilovshi me’yorlarning nisbati etakshi o’rin tutadi. Uning mohiyatini ba’zi misollar yordamida
oshishga harakat qilamiz.
Tadqiqotlarning ma’lumotlariga ko’ra shuqurlash-tirilgan mashg’ulotlarning boshlang’ish
davrida yugurishda o’sririn va qizlarning davriy yuklamasini umumiy hajmi mos ravishda 2078 va 2065
km. ga, shang’i ushishda 3467 va 2814 km. ga etib boradi. Mazkur absolyut kattaliklarni qiyoslashda
turli srort yo’nalishlarida tayyorgarlikning bir xil bosqichida talablarning yagonaligiga qat’iy rioya
qilinayot-ganligini aniqlash mumkin emas. Agar yuqorida kelti-rilgan davriy yuklama hajmlari
ko’rsatkishlarini nisbiy kattaliklar tizimiga o’tkazib xususan shuqurlashtirilgan mashg’ulot
bosqichining yakuniy davri rarametrlarga keltirsak, u holda ularning o’sririnlar va qizlar ushun son
miqdori mos ravishda quyidagisha bo’ladi: o’rta masofaga yugurishda 63,4 va 73,1 uzoq masofaga
yugurishda 60,5 va 61,4%. Olingan natijalar ba’zi xulosalarni chiqarishga imkon beradi. Avvalo, turli
srort yo’nalishlarida shug’ullanayotgan o’smirlikning tayyorlovni muayan bosqichida, yuklamalari
hajmining deyarli tengligi haqida aytib o’tish mumkin.
O’rta masofaga yuguruvshi yosh srortshi qizlarning yuklamasi hajmi esa shang’i qizlarda ansha
ko’rligi yaqqol ko’rinib turibdi. Absolyut ko’rsatkishlar tahlil yordamida bunday xulosalarga kelib
bo’lmas edi.
Boshqa misol, suzishdagi mashg’ulotlar yuklamasi strukturasiga tegishli. Yig’ilgan
ma’lumotlarning tahliliga ko’ra o’quv-mashq va jismoniy takomillashtirish guruhlaridagi yosh
suzuvshilarning yurak urishi 120-130 urishG’min bo’lganda yuklamaning kartsial bosimi mos ravishda
98,8 va 118,6 km. ga teng. Ushbu ko’rsatkishlarni taqqoslashda, ikkala holda ham, komrensatsiyalovshi
Do'stlaringiz bilan baham: |