Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti


 4 -   § .  M ark a zg a   intilm a  kuch



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet98/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

4 4 -   § .  M ark a zg a   intilm a  kuch

Biz  24-  §  da  m oddiy  n u q ta  aylana  b o 'y lab   tekis  h arak at 

qilganida  radius  b o'ylab  aylanish  m arkaziga  y o 'nalgan   markazga 

intilm a  tezlanish  hosil  bo'lishini  ko'rib  o'tdik.  B inobarin,  moddiy 

nuqtaga  tezlikning  yo'nalishini  o'zgartiradigan  va  radius  bo'ylab 

ay la n a   m a rk a zig a  y o 'n a lg a n   k u c h   t a ’sir  q ila d i.  Bu  k u c h n i 



markazga  intilma  kuch  deb  ataladi.  Jism larning  trayektoriyasi  va 

tezligini  oldindan  hech  qanday  cheklashlar  qo'yilm agan  holida 

m uayyan  k u ch lar  t a ’siridagi  h arak ati  erkin  h arak at  deyiladi. 

Aksincha, jism ning trayektoriyasiga va tezligiga  oldindan  muayyan 

cheklashlar  q o'yilgan  b o 'lsa,  jism ning   harakati  erksiz  harakat 

b o 'la d i.  M a s a la n ,  ip g a  b o g 'la n g a n   s h a r c h a n in g   g o riz o n ta l 

tek islik d a  ay lan ish i,  v ag o n larn in g   relslar  b o 'y ic h a   h a ra k a ti, 

jism ning  qiya  tekislikda  sirpanishi  kabi  harakatlar erksiz  bo'ladi.

Jism ning  erksiz  harakatiga,  unga  ta ’sir  qilayotgan  ku ch lar 

kattaligidan  q a t’iy  nazar,  boshqa jism lar  to m o n id an   m exanikada 



bog‘lanishlar  deb  ataluvchi  m uayyan  shartlar  qo'yilgan  bo'ladi. 

M asalan,  yuqoridagi  m isollarda  ip  to m onidan  sharchaga,  relslar 

to m onidan  vagonlarga  bog'lanishlar  qo'yilgan  bo 'lad i.

Jism ning  erksiz  harakatida  unga  tashqi  (oldindan  berilgan) 

kuchlardan  tashqari  yana  bog'lanishni  yuzaga  keltiruvchi  jism  

to m o n id a n   ham   k u ch lar  t a ’sir  qiladi.  Bu  k u c h la r  bog‘lanish 



reaksiyalari  deb  ataladi.  Ipga  bog'langan  sharcha  aylana  bo'ylab 

harakatlanganda  ipning  sharchaga  ko'rsatgan  ta ’sir  kuchi  Fmi 

(bog'lanish  reaksiyasi)  markazga  intilm a  kuch  b o 'lad i  (64-  rasm).

M arkazga  intilm a  kuchning  kattaligini  N y u to n n in g   ikkinchi 

q o nu ni

F = та

dan  foydalanib  aniqlash  m um kin.  Bu  formulaga  m arkazga  intilm a 

tezlan ish   qiy m atin i  (48)  va  (49)  form u lad an   keltirib  q o 'y ib , 

m arkazga  intilm a  kuch  u ch u n   quyidagi  m un osab atlarn i  hosil 

qilamiz:

132



N y u t o n n i n g  

u c h i n c h i  

q o n u n ig a  

muvofiq,  aylana  bo'ylab  harakatlanayotgan 

jis m   o ‘z  n a v b a tid a   u n g a   b o g 'l a n i s h  


Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish