Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

• I 

m 

lkg  •  —

IN  = ------- i -

ls

deb  yoza  olam iz.  D em ak,  b ir  nyu to n   jism n in g   im pulsini  bir

sekundda 

o ‘zgartiradigan  kuchga teng ekan,  degan xulosaga

kelamiz.

108



K uch  tushunchasining  t a ’rifidan  (30-  §  ga  q.)  o ‘zaro  ta ’sir 

qilayotgan jism lar  teng  huquqli  ekanligi  kelib  chiqadi,  faqat  ta ’sir 

etuvchi yoki faqat ta ’sirga duch keluvchi jism lar bo'lm aydi.  H am m a 

vaqt jism larning o ‘zaro ta ’siri  mavjud.  M asalan,  m uz ustida konkida 

turib,  chanani  itarib  yuboraylik.  C hana  oldinga  siljiganda  biz  shu 

vaqtda orqaga sirpanib ketamiz.  Darvoza ustuni  (shtanga)ga tekkan 

futbol  to ‘pining  harakatini  kuzataylik.  T o ‘p  ustunga  urilgandan 

so ‘ng  orqaga  sapchib  ketadi.  B inobarin,  urilish  paytida  faqat  to ‘p 

ustunga  ta ’sir  etm asdan,  balki  ustun  ham   to ‘pga  aks  ta ’sir  etadi. 

Jism larning  o ‘zaro  ta ’sirini  nam oyon  qiluvchi  shunga  o ‘xshash 

misollam i ju d a  k o ‘plab  keltirish  m um kin. 

0

‘zaro t a ’sirlashayotgan 



jism larga  q o ‘yilgan  kuchlar  orasidagi  m u n o sab atlarn i  N yu to n  

o'rganib,  bir jism ning  ikkinchi jism ga  har  qanday  t a ’siri  ikkinchi 



jism n in g   birinchi  jism ga  ko'rsatadigan  teng  va  qaram a-qarshi 

y o ‘nalishdagi  t a ’siri  bilan  mos  keladi,  degan  xulosaga  keladi. 

Boshqacha qilib aytganda,  о ‘zaro ta ’sirlashuvchi ikki jism  bir-biriga 



kattalik jihatdan  teng va yo ‘nalishi jihatdan  qarama-qarshi bo ‘Igan 

kuchlar  bilan  ta ’sir  qiladi,  y a’ni

<74>

bu  yerda  F{  —  ikkinchi jism ning  birinchi jism ga  ta ’sir  kuchi, 



f

2

—  birinchi jism ning  ikkinchi jism ga  ta ’sir  kuchi.

(74) 


form ula  N yutonning  uchinchi  qonunini  ifodalaydi.  Bu 

qonun  ta ’sir  va  aks  ta ’sir qonuni  deb  ham   yuritiladi.

T a’sir va aks ta ’sir kuchlarining jismlarga beradigan tezlanishlari 

ham   qaram a-qarshi  tom onga yo'nalgan bo'ladi.  Bundan shu  narsa 

kelib  chiqadiki,  ikki  jism ning  faqat  bir-biriga  o ‘zaro  ta ’sirining 

o ‘zi  ikkala  jism ni  bir  yo 'nalishda  harakatlantira  olm aydi,  o 'zaro  

ta ’sir qilayotgan  ikki jism   bir yo'nalishda  harakatga  kelishi  u ch u n  

u la r  (yoki  u la rd a n   b iri)  b ir o r   u c h in c h i  jis m   b ila n   o 'z a r o  

ta  sirlashishi  kerak.  M asalan,  elektrovoz  vagonlar  bilan  o 'z a ro  

ta  sirlashishi  tufayli  emas,  balki  o'zining  rels (tayanch) bilan o ‘zaro 

ta ’siridan  yuzaga keladigan  ishqalanish  kuchlari  (41-  § ga q.) tufayli 

vagonlarni  tortadi.




Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish