Шодиев акбар ашурович бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

Материалларнинг қийматидаги фарқларни ҳисобга олиш
Ҳарид қилинган моддий қийматликларнинг хақиқий таннархи ва ҳисоб нархлари орасидаги фарқ ҳақидаги маълумотларни умумлаштириш қуйидаги ҳисобварақда амалга оширилади:
1610- «Материаллар қийматидаги фарқлар» ҳисобварағи.
Сотиб олинган материалларнинг ҳақиқий таннархи ва ҳисоб нархлари қийматлари орасидаги фарқ суммаси 1610-«Материаллар қийматидаги фарқлар» ҳисобварағининг дебети (ортиқча ҳаражатлар) ёки кредитидан (тежалган сумма) 1510-«Материалларни тайёрлаш ва сотиб олиш» ҳисобварағининг дебети ёки кредитига олиб борилади.
1610-«Материаллар қийматидаги фарқлар» ҳисобварағида хақиқий таннархида ҳисобланган ва ҳисоб нархларида хисобланган моддий бойликларнинг ҳарид қилиш қийматлари орасидаги йиғиб борилган фарқ суммалари ишлаб чиқариш, давр ҳаражатларининг ҳисобини юритувчи ҳисобварақларнинг дебетига ёки ишлаб чиқаришда сарфланган материалларнинг ҳисоб нархлари бўйича тегишли сарфлар ҳисобварақларига мутаносиб равишда тегишли ҳисобварақларнинг дебетига ҳисобдан чиқарилади.


Асосий ишлаб чиқариш ҳаражатларини ҳисобга олиш.
Асосий ишлаб чиқариш ҳаражатларига асосий ишлаб чиқаришни ташкил этишда мақсад қилиб қўйилган маҳсулотлар ишлаб чиқарадиган тармоқларда сарфланган ҳаражатлар мисол бўлади. Асосий ишлаб чиқариш ҳаражатлари маҳсулот ишлаб чиқариш технологик жараёни билан тўғридан-тўғри боғлиқ бўлган ҳаражатлардир. Масалан, ишлаб чиқариш аҳамиятидаги материал, ишлаб чиқариш ҳаражатларидаги меҳнатга ҳақ тўлаш, ижтимоий суғуртага ажратма ҳаражатлари, ишлаб чиқариш ҳарактеридаги асосий фондлар ҳамда моддий активлар амортизацияси ва бошқа ишлаб чиқариш ҳаражатлари.
Юқорида қайд қилинган ҳаражатларни умумлаштирилиши қуйидаги ҳисобварақда амалга оширилади:
2010-«Асосий ишлаб чиқариш»
2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағида асосий ишлаб чиқаришга тааллуқли маҳсулот (иш, хизмат) таннархига киритиладиган ҳаражатлар ҳисобга олинади.
2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағининг дебетига бевосита маҳсулот ишлаб чиқариш, ишларни бажариш ва хизмат кўрсатиш билан боғлиқ бўлган ҳаражатлар ва яроқсиз маҳсулотдан йўқотишлар ҳисобга олинади.
Яроқсиз маҳсулотдан кўрилган йуқотишлар, 2610-«Ишлаб чиқаришдаги яроқсиз маҳсулотлар» ҳисобварағининг кредитидан 2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағининг дебетига ҳисобдан чиқарилади.
2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағининг кредити бўйича тугалланмаган маҳсулот ишлаб чиқариш, иш ва хизматлар бажаришнинг хақиқий таннархи суммалари акс эттирилади. Ушбу суммалар 2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағининг кредитидан 2810-«Тайёр маҳсулотлар», 9110-«Сотилган тайёр маҳсулотлар таннархи», 9130-«Сотилган иш ва хизматларнинг таннархи» ҳисобваракларининг дебетига ўтказилади.
2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағи бўйича ой охиридаги қолдиқ тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг таннархини кўрсатади.
Маҳсулот ишлаб чиқариш таннархи маҳсулот (иш, хизмат) ни ишлаб чиқариш ёки қайта ишлаш жараёнида ишлатиладиган табиат ресурслари, хом-ашё, материал, ёқилғи, энергия, асосий фондлар, меҳнат ресурслари ҳамда ишлаб чиқариш билан боғлиқ бошқа ҳаражатларнинг пулдаги ифодасидир.
Ҳаражатлар таркиби тўғрисидаги низомга мувофиқ, маҳсулот ишлаб чиқариш таннархига маҳсулот ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқаришни ташкил қилиш билан тўғридан-тўғри боғлиқ бўлган ҳаражатлар қўшилади. Уларга қуйидагилар киради:
тўғри ва эгри материаллар ҳаражатлари, тўғри ва эгри меҳнат ҳаражатлари, ишлаб чиқариш амортизациясидаги устама ҳаражатлар қўшилган ҳолда бошқа тўғри ва эгри ҳаражатлар.
Мисол: Маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича сарфланган материалларнинг ҳисобдан чиқарилди.
Ушбу хўжалик муомаласига қуйидагича бухгалтерия ўтказмаси тузилади:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағи
К-т 1010-«Хом-аше ва материаллар» ҳисобварағи
Мисол: Ёрдамчи ишлаб чиқариш ҳаражатлари асосий ишлаб чиқариш маҳсулотлари ва хизматларининг таннархига киритилди:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағи
К-т 2310-«Ердамчи ишлаб чиқариш» ҳисобварағи