Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

214

---

RIZIARIYA SALTANATI - RHIZIARIA
R iziariya imperiyasi 
morfologiya, 
ekologiya va genetik 
jihatidan ju da xilma- xil gum h hisoblanib fototrof va geterotrof 
flagellat, amyobaflagellat va amebalarni birlashtiradi. Ularning 
nomlanishi bu gum h organizm lam ig ko ‘pchiligida filoz va 
retikulyar psevdopodiy va aksopodiylar mavjudligini anglatadi. 
Riziariya olami T. Kavale- Smit (T. Cavaliar - Smit, 2002) 
tamonidan 
molekulyar 
nuktasi 
nazaridan 
ajratilgan. 
Bu 
imperiyagaserkozalar olami mansub.
SERKOZOALAR - SERCOZOA OLAMI
Bu olamga xlororaxnofit suvo‘tlar, fikom iksinlar (ilgari 
zam burug‘lar bilan birga o ‘rganilgan plazmodiofora shilimshiqlar), 
gaplo storidiy alar, 
ilgri 
geterokontlar 
bilan 
bog'langan 
taumatomonad!ar,serkomonadIar, evglifidlar mansub.
X L O R O R A X N O F IT 'A - С H L O R O R A C H IN O P H Y T A
S U V O T L A R B O ‘L IM I
Ushbu b o iim n i nomlanishi 
Chlororochinion
(grek. 
chloros-
yashil, 
arachnos-
to ‘r) nomi bilan bog‘lik. Xlororaxnofit suvo‘tlar 
quyidagi um um iy tavsifga ega.
1. Flagellat yoki am eboid floiz psevdopoidli. Chlororochnion 
m eroplazm odiy holda koladi.
2. Xivchinli boskich davrida hujayra spiral aylanadigan 
xivchinga ega.
3. Xlbroplastlarida xlorofil a va v bor. Xloroplastlarida 4- 
m enbrana bilan o ‘ralgan. Lam ellalar 1-3 tilakoidli. Karatinoidlar 
xakida m alum otlar y o ‘q.
4. Xloroplastlari noksim on k o ‘rinishli pirenoidli.
5. G ‘amlangan oziq modda - 1-3 glyukan (paramilonda). 
Xloroplastdan tashqaridasitoplazmatik vezikulalarda to ‘planadi.
6. M itoxondriyning kristlari naysim on tuzulishli.
7. Trixotsistlari bor.
8. 
K o ‘payishi 
hujayrani 
k o ‘ndalangiga 
b o ‘linishi 
yoki 
zoosporalar yordamida am alga oshadi.
9. Dengizlarda tarqalgan.
215

---

Xlororaxnofita suvo'tlar-evolyutsiyani o'rganadigan biologlarni 
xloplastlarni kelib chikishi va evolyutsiyasi tomonidan etiborni 
tortadi. Xloraraxnofita va kriptom onadlarda nukleom orfalar yadroni 
endibiozlanib xloroplastlarga aylangan degan qarash bor. Turli 
guruh eukariotlardagi xloroplastlar kanday hosil bo ‘lagani haqidagi 
boshlama fikrni hosil qiladi. Xlororaxnofita suvo'tlar 5 turkumga: 
Chlororachnion, 
Lotharella, 
Gynnochlora, 
Crypthochlara,
Bigelowiella
mansub b o 'lib xozircha 6 tur, xali nomlanm agani bor. 
Bu b o ‘lim D. A. Hibbert, R.E. Noris (1984) tomonidan fanga 
kiritilgan. 
X tororaxnofitalarga 
mansub 
turkumi ar 
o ‘zaro 
prenoidlam ing ultra tuzilm alari va nukleom orflam ing joylanishi 
bilan o ‘zaro farqlanadi. X lororaxnofita suvo‘tlarning hujayralari 
p o ‘stsiz, bir yadroli xloroplastlari к о ‘p. Ular 4 menbrana bilan 
o'ralgan. X lororaxnofitalam ing hujayrasini tuzilishida yadrosini 
kadimiyligini, uni periplast b o ‘shliqdasitoplazm a endosimbionti va 
eukariot ribosomalari bilan birga joylashganligi etiborga loyik. 
N ukleofohnaning xususiy genom i 3 ta to‘g ‘ri chiziqli xrom osom asi 
mavjud (380000 ga yaqin genomli). Genom 300 ga yaqin oqsilni 
kodlaydi. Boshqa barcha D N K tutganlar kabi nukleoform a m ustaqil 
tuzilma. 
U 
xloroplastlam i 
b o iin ish id an
oldin 
boMinadi. 
N ukleoform a kriptofitlarda ham bor ularning tuzilishi tashkillanishi 
o ‘xshash b o ‘lgani 
bilan 
kelib 
chikishiga k o ‘ra 
farqlanadi. 
K riptofitlam ing 
nukleofirm asi 
kizil 
suvo‘tlam ing 
endosimbiotlaridan xlororaxnofitlarni yashil suvo‘tlam ikiday kelib 
chiqqan.
Xlororaxnofita 
suvo‘tlam ing k o ‘payishi 
hujayrani 
ikkiga 
bo'linishi bilan vegetativ, zoosporalar yordamida jinssiz, izo va 
anizagamiya tarzida jin siy am alga oshadi. H ayotiy davrida kokoid, 
monad bosqichlarini o ‘taydi.
Xloraraxnofitalar su v o ‘tlar iliq dengizlarda tarqalgan, ular 
miksotroflar: 
bu 
foto 
sintezlovchi 
organizm lar bakteriyalar, 
flagellatlar va m ayda eukariot suvo‘tlarini yutadi.
X loraraxnofita suvo‘tlar xloroplastlarida xlorofill a va v 
b o ‘lishiga qaram ay xlorofill v tutgan evglena va yashil suvo‘tlarida 
filogenetik aloxidalangan. X loraraxnofita suvo‘tlari m onofitik gurah 
hisoblanadi.