Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

X A S H A R O T L A R D A G I D E Y T E R O M IT S E T L A R
ZamburugMar orasida xasharotlar tanasida tekinxo‘rlik qilib 
o ‘sadiganlari ham bor. U lar orasida eng k o ‘p tarqalganlari boMib 
m uskardinlar (frantsuzcha qand solingan meva degani) hisoblanadi. 
Italiyalik A.Bassi, 1835 yili birinchi m arta tut ipak qurtining 
kasallanganlarida qand sepib quygandek k o ‘rinish paydo b o ‘ganini 
uni boveriya bassini zamburug M k o ‘zg ‘anganini aniqladi. Shunga 
k o ‘ra bu kasallikka yuqoridagi nom berilgan. Keyinchalik bu 
kasallik ju d a k o ‘p xasharotlarda tarqalganligi aniqlandi. Zam burug1 
faqat xasharotlarda emas, o ‘simlik qoldiqlarida ham saqlanib 
qolaveradi.
Xasharo tlam ing 
asosiy 
patogenlaridan 
biri 
aspergilliyoz 
kasalligini q o ‘z g ‘atadigan aspergill (.
Aspergillus
) turkum ining 
zam burug Mari hisoblanadi. Bu zam burug1 asosan saprotrof hisob- 
lansa ham xasharot tanasida rivojlanib, zaharli m oddalar ajralishi 
bilan xasharot halok boMadi. Xasharot tanasiga kirgan zam burug' 
32-48 soatda uni sporalar bilan toMdiradi. Z am bum g ‘ning tasiri u 
ajratadigan zaharli m oddaning kuchiga bogMiq. Xasharotlarda 
girzutella (
H irsutella
), kaniotiriy (
Caniotium
), ashersoniya (
Ascher-
sonia),
gipokrella (
H ypocriella
) turkum ining zambumgMari ham 
tekinxo‘rlik qiladi.
D E Y T E R O M IT S E T L IS H A Y N IK L A R
Shartli ravishda olingan bu guruh lishayniklar sorediyalar bilan 
k o ‘payadi. Ular tabiatda keng tarqalgan bo'ylab 100 dan ortiqlari 
tavsiflangan. Ayrim larida m evatanalar ham uchraydi. Sistematik 
o ‘rnini 
aniqlashda 
ulam ing 
ultrastrukturulari, 
biokim yo 
va 
m olekulyar biologiya m alumotlaridan foydalaniladi.
Bu guruhdan 
leprariya (Lepraria)
deb nom lanadigani tabiatda 
keng tarqalgan. U lar toshlar, tog* koyalari, daraxtlarning tanasida 
kukunsim on g ‘uborlar hosil qiladi. Bu g ‘uborlar odatda oqish- 
kulrang 
(L.aeruginosa),
bazan yashil-sargMsh 
(L.chlorina)
yoki 
tillarang-sargMsh 
(L.candelaria)
ranglarda boMadi.