Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

205

---

G ifo m its e t la r (sh a r tli) sin fi - H y p to m y c e te s
Gifom itsetlarda konidiyabandlari bittadan, qisman korem iyaga 
yoki sporadoxiylarga jam langan. Ularga bitta formal Hypho- 
mycetales tartibi m ansub xolos, ekologiya, morfologiyasi byicha 
deyterom itsetlam i ichida eng lco‘p tarqalgan. Shunga k o ‘ra ularni 
tabiatda va inson hayotida ahamiyati ham shunchalik. G ifom itsetlar 
orasida o ‘simliklar, xayvonlar va zam burug‘larda tekinxo‘rlik 
qiluvchilari ham k o ‘p. K o ‘pchiligini iqtisodiy jihatidan ahamiyati 
ham 
katta. 
Zararlcunanda 
xasharotlarda 
va 
fitopatogenlarini 
tabiatdagi sonini k o ‘payishi populyatsiyasining m iqdorini nazorot 
etishda ahamiyatli.
Suv m uxitidagi gifom itsetlar aloxida guruhni tashkil qiladi. 
U lar suv ichidagi chiriyotgan barglar kabi larda rivojlanadi. G ifom it­
setlar uchun yuksak o ‘sim liklam ing qoidiqlari, gazeta q o g ‘ozi, kitob 
l^abilar ham substrat b o ‘lib hisoblanadi.
Gifom itsetlarning k o ‘pchiligidan m ikrobiologiya sanoatida 
antibiotiklar, ferm entlar va boshqa m oddalar olishda foydalaniladi.
A spergill - 
A spergillus
gifom itsetlar orasida eng k o ‘p tarqal- 
ganlaridan biri. Tuproq uninng tabiiy tarqalgan joyi. Asperil hosil 
qilgan g ‘uborlam i nam jo y d a qolgan non, turli pishiriqlar, m urabbo, 
nam li sharoitdagi q o g ‘ozda va shu kabilarda uchratish m um kin. Shu 
tufayli aspergillar saprotroflardir. Bu turkum zam burug‘lai'i orasida 
zaharli m oddalam i hosil qiluvchilar, odam lar va xayvonlarda 
tekinxo'rlik qiluvchilari ham bor.
Aspergillarda m itselliy k o ‘p hujayrali tarm oqlangan, o ‘sayot- 
gan joyiga botib kirgan b o ‘ladi. Hujayralari k o ‘p yadroli. Asper- 
gillarning p o ‘panak qism i konidiyabandlar va konidiyalardan iborat 
b o ‘ladi. K onidiyabandlar turlicha o ‘lcham da b o ‘lib, u bitta 
hujayradan tashkil topadi. M itselliy va konidiyabandlari rangsiz, 
bazan jigarrang yoki sarg‘ish tusga ega. Konidiyabandning tepasi 
yum oloqlashgan, ularda radial y o ‘nalgan bir hujayrali konidiya­
lardan tashkil topgan zanjir joylashadi. Yetilgan konidiyalar 
zanjirdan uzilib, xavo oqim i bilan tarqaladi.
Aspergillam ing k o ‘pchiligi konidiyalar yordamida, yani jinssiz 
ravishda k o ‘payadi. A m m o ulam ing orasida xaltachalilar kabi, 
jinsiy ravishda k o ‘payish xam xos. Bunday turlarning g'uborlarini 
orasida bevosita k o ‘rib b o ‘lmaydigan sariq tusli yum oloqlar ham
hosil b o ‘ladi. U lar kleystotetsiylardir. Ammo ular xaltachali zam bu-
206

---

i eyg'tiiriliin f a r q i a n i b .
k l e y s t o t s i y ic h i d a x a l t a c h a l a r i y o ' q , u l a r