Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

C A S T E R O ID B A Z ID IO M IT S E T L A R
G asteroid bazidiom itsetlar yoki gastromitsetlar anchagina 
polilllitik guruh. Bazidiosporalari m cvatananing ichida yetiladi, 
incvatananing peridiysini sinishi, parchalanish bilan tarqaladi. 
M itscliy y o ‘g ‘on arqonsimon k o ‘rinishni hosil qiladi, ulardan tuproq 
ostida m evatanalar yuzaga keladi. Ayrim turlarida mevatana tuproq 
ostida qoladi, boshqalarida tuproq yuzasida bo'ladi.
Gasteroid bazidiom itset
M evatanalarida peridiy-tashqi p o 'st aniq namoyon bo'ladi. 
Uning qalinligi qog'ozday - yupqa, birnecha qavatli qalin ham 
bo'lishi mumkin. Ikki qavatli peridiyda ichki -
entoperidiy 
va 
tashqi -
ekzoperidiy, 
uch qavatlilarda o 'rta -
mezoperidiy 
bo'ladi.
Peridiyning tagida, (ichkarida) mevatananing 
fertil - sporalar
hosil qiladigan joyi -
gleba 
joylashadi. Gleba yupqa devorli 
monotip mitselliydan yoki dim itik - generativ va tayanch beruvchi 
skelet gifalardan iborat. Glebada turlicha shakldagi bo'shliklar 
bo 'lib ular 
trama 
deb ataladigan to'siqlar bilan ajralgan.
Glebada sporalam ing hosil bo'lishi bir necha tiplarda bo'ladi:
199

---

bir tekis, tartibli xilida bazidiyalar glebada tartib bilan 
joylashadi 
(Tulostoma
turkumida);
lakunar xolida takom illashm agan birlam chi to'qim ada yoriqlar 
paydo bo'ladi, ularni 
bir biridan ajratib turgan to ‘siqlarda 
bazidiyalar tartibsiz joylashadi 
(Seleroderma, Nidularia
va boshqa 
turkumlar);
a) qoralloid xolida glebaning o ‘rtasidan cheklcasiga y o ‘nalagan 
qorallsim on b o ‘shliqlari bor, ularning devorlarida bazidiosporalar 
hosil b o ‘ladi (
Lycoperdon, Geastrum
va boshqa turkumlarda);
b) ko ‘psoyabonli xolida gleba m evatananing turli joylarida bir 
biriga b o g iiq b o ‘lm agan holda hosil b o ‘ladi 
(Clathrus
va boshqa 
turkumlarda);
v) birsoyabonli xolida gleba ichida xuddi ustunsim on qism, 
uning yuqorisida peridiyning ichki qismi b o ‘ylab yon tomonlarga 
xuddi soyabon k o ‘rinishni hosil qilganday sporalar yuzaga 
keladigan qismlari b o ‘ladi.
‘’'Gasterom itsetlarning barchasida bazidiyalar bir hujayrali, 
ularning k o ‘rinishi turli tum an shakllarda: tuxum , shar kabi b o ‘ladi.
B azidiosporalar 
baziydiylarga 
nisbatan 
sim m etrik 
holda 
joylashadi, ularda k o ‘p hollarda 4 ta b o ‘ladi. Gasteriom itsetlam ing 
k o ‘pchilik turlarida bazidiosporalarning soni 6 dan 14 gacha ham 
b o ‘ladi.