Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

2
(4.31/>rasm) 
15,6 teks x2 elastik ipdan esa asosiy 
1
halqa qatori hosil qilinadi. 
Tayyor to'qima quyidagi o ‘lchamlarga ega: 
bo‘ylama zichligi — 25 halqa; 
gorizantal zichligi — 20 halqa; 
halqa uzunligi (mm): 
tukli — 17 mm; 
asosiy — 5,6 mm; 
yuza zichligi (g ) — 584 gr.
Taklif etilayotgan usul laboratoriya sharoitida tadqiq etilishi shuni 
ko'rsatdiki, tukli trikotajni yassi fang mashinasida to ‘qish uchun katta 
bo‘lmagan o ‘zgartirishlar kiritish hisobiga erishiladi.
Yassi ignadonli fang mashina va avtomatlarining texnologik imko- 
niyatlarining yuqori ekanligi va uning tukli o ‘rilishli trikotaj to ‘qimasini 
yarim tayyor shaklda ishlab chiqarish texnologiyasi bilan to'ldirilishi 
bir qator naqshli tukli trikotaj mahsulotlarini ishlab chiqarish texno- 
logiyasini kengaytiradi. Tukli trikotajni to‘qish jarayonida tukli qatorni 
hosil etadigan ignadondagi ignalarni (o‘chirib) tanlab olib, to ‘liq 
bo‘lmagan naqshli tukli trikotaj to ‘qiladi. Shu bilan birgalikda turli 
o ‘nlishlarda: pike asosli tukli, teskari o‘rilish asosida ikki sirt yuzali 
tukli, tukli-futerli o‘rilgan aralash, naqshli va texnik trikotaj to ‘qima 
va mahsulot qismlari ishlab chiqariladi. Bunday rusumdagi mashina- 
laming yana bir o ‘ziga xos ijobiy tomoni mavjudki, u ham bo‘lsa, 
tukli o ‘rihsh turidan boshqa o ‘rilish (suprem, ribana, aralash) turlariga 
qisqa muddatda o ‘tadi.
Buning uchun ignalarga asosiy 
N
ipini joylashtiruvchi (4.31-rasm) 
qurilmani hamda 
3
ponalami (4.31a-rasm) zulf oralig'iga cho‘ktirib 
o ‘chirish hisobga erishiladi.
Yuqorida ta’kidlanagan usulda (4.31-rasm) tukli trikotaj to ‘qima- 
larini ikki ignadonli yassi fang to ‘quv mashinalarida ishlab chiqa- 
rishning, bir qator o ‘ziga xos bo‘lgan ijobiy tomonlari bilan birgalikda, 
bir qator salbiy tomonlari ham mavjud.
Bu kamchilik asosiy ipni ignalarga joylashtiruvchi 
N
qurilmaning 
murakkab shakliy tuzilishga ega ekanligidir. Qurilma ignalarga joylash- 
tiriladigan asosiy ipni orqa ignadon ignalarining ort (ost) tomonida
146

---

4.31a-rasm. Yassi fang yarim 
avtomatining zulfi tuzilishi.
4.31ft-rasm. Tukli trikotaj 
tuzilishi.
joylashib, oldingi ignadon ignalarining til qismiga joylashtirishligidir.
M a’lumki tilchali ignali, ko'ndalangiga o Lrib to'qiydigan yassi va 
aylana ignadonli mashinalarda halqa hosil qilish jarayoni bajari­
layotganda yangi ip ignalaming ilgagi ostiga joylashtiriladi. Natijada 
halqa hosil qilish jarayoni ignalarda hech bir nuqsonsiz to iiq bajariladi.
Tukli trikotajni ikki ignadonli yassi va aylana to ‘quv mashinalarida 
ishlab chiqarishda tuk ipi ikkala ignadon ignalari ilgaklari ostiga 
mashinadagi mavjud ipni joylashtiruvchi qurilmadan foydalanib joy- 
lashtiriladi. Asosiy ipni oldingi ignadon ignalariga joylashtirish jarayoni 
esa orqa ignadon ignasining ort tomonidagi ignalarga nisbatan 45° 
b urchak ostida joylashgan ignalarga q o ‘shim cha (asosiy ipni 
joylashtiruvchi) ip joylashtiruvchi qurilmani qo‘llab bajariladi. Shu 
sababli yangi 
N
asosiy ip igna ilgagi ostiga joylashish imkoniyatiga 
ega bo'lmaydi. Natijada yangi ip ignadon bo'ylab pastga tomon 
harakatlanayotgan oldingi ignadon ignalarining til sirtiga joylashtiriladi. 
Ignalarga ignadon bo‘ylab pastga tomon (halqa hosil qilish uchun) 
harakati davomida ignaning til qismi sirtiga joylashgan yangi ip oldingi 
ignadonning ignalari ilgaklari ostiga joylashadi. Bu jarayon to'liq 
kafolatlanmagan boiib, ayrim hollarda ip igna ilgagi ostiga joylash- 
maslik holatlari sodir bo‘ladi. Ikki ignadonli yassi va aylana (KLK, 
Interlok) to'quv mashinalarda tukli trikotaj mato to'qish jarayonida

---

oldingi ignadon ignalariga asosiy ipni yo‘naltiruvchi 
Ng
qurilmaning 
(4.31-rasm) yangi ipni ignalar ilgagi ostiga joylashtirish hududi che- 
garalangan. Shu bilan birgalikda qurilmani ish hududiga muqobil 
joylashish о‘mini tanlash imkoniyati ham chegaralangandir.
Bu chegaralash ignalaming ilgagi ostiga joylashtirilayotgan yangi 
ipning halqalar tekisligiga nisbatan a va ignalar tekisligiga nisbatan-p 
burchaklarning muqobilhgini erkin ta’minlash imkonini chegaralaydi.
Natijada asosiy ip