Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

6
va toq 5 ignalar 
birgalikda pastga yo‘naltiruvchi (eguvchi) ostki 
4
qismi yarmi qirqilgan 
21 pona sirti bo‘ylab harakatlanib, yarim uch burchakli 
3
pona bilan 
to ‘qnashadi. Pona 
3
katta va kichik tovonga ega bo‘lgan ignalarga 
ta’sir etib, ulami eguvchi 
2
ponaning ostidagi qirqilgan 
4
pona baland- 
lik o'Ichamida yuqoriga yo'naltiradi. Ignalaming harakat yo‘nalishini 
o‘zgartirishdan maqsad ikkinchi ribana halqa qatorini hosil qilishda 
kichik tovonga ega bo'lgan ignalarni tanlab olib, ulam i to ‘qish 
(ariqchasi) yo‘li bo'ylab harakatlanishini taminlashdir.
Interlok o'rilishning ikkinchi ribana qatorini hosil qilish uchun 
to'quv aravacha o'ngdan chapga tom on harakatlanadi (4.33-rasm). 
Aravaning bunday harakati davomida katta va kichik tovonga ega 
bo'lgan ignalar yo'naltiruvchi 
3
pona sirti bo'ylab harakatlanib, 
eguvchi 21 ponaning qirqilgan 41 qismi bilan to'qnashadi. To'qnashish 
natijasida ignalar tanlanib, kichik tovonga ega 5 ignalar 21 ponaning 
qirqilgan 4 1 qismi bo'ylab to'g'ri chi/iqli harakatda davom etadi. 
Natijada 5 ignalar yuqoriga yo'naltiruvchi 
1
pona ta’sirida to'qish 
(ariqchasi) yo'li bo'ylab harakatlanib, halqa hosil qilish jarayonida 
ishtirok etib, ikkinchi ribana qatorini hosil etadi.
157

---

, 
1
2
4.34-rasm. 
Interlok o‘rilishli to'qim a tuzilishi.
Katta tovonga ega bo‘lgan juft 
6
ignalar 
4
ponaning qirqilmagan 
qismi ta’sirida to‘quv tizimining ostki qismi bo'ylab yo'naltiriladi.
6 
ignalar to'qish jarayonida ishtirok etmay, igna ilgagi ostidagi halqalar 
bilan birgalikda to'g'ri chiziqli harakat bajaradi. Yassi ignadonli fang 
yarim avtomatida aravaning ignadon sirti bo'ylab ikki marotaba (borib 
qaytishi) harakatlanishi natijasida ikkita ribana (lastiklik) o'rilishi 
(dulastik) interlok qatorini hosil etadi (4.34-rasm). Ikki tizimli yassi 
ignadonli fang avtomatida interlok o'rilishli to'qim a aravachaning 
(chapdan o'ngga tom on harakatida) ignadon sirti bo'ylab har bir 
harakatida hosil etiladi. Buning uchun birinchi zulf ishchi ponalari 
4.32-rasmda tasvirlangan tartibda joylashtiriladi. Ikkinchi tizim zulfi- 
dagi ponalar esa buning aksi bo'lib, ignalarni tanlab oladigan 4 ponalar 
zulfning o'ng tomonida, oddiy tuzilishdagi 
1, 2
ponalar esa zulfning 
chap tomonida joylashib harakatlanadi.
Natijada birinchi tizimda katta tovonli ignalar bilan birinchi ribana 
halqa qatori hosil etiladi. Ikkinchi zulf ponalarida esa kichik tovonga 
ega bo'lgan ignalarda ikkinchi ribana halqa qatori hosil etiladi. Bu 
usulning o'ziga xosligi aravachaning ignadon sirti bo'ylab har bir 
harakatida ikkita ribana halqa qatori asosida interlok o'rilishli to'qim a 
hosil etiladi.
Interlok (dulastik) o'rilishli to'qimani yassi ignadonli fang yarim 
avtomatda to'qish usulining yaratilishi bir qator donali trikotaj m ah­
sulotlarini (ustki trikotaj, qalpoq, sharf va h.k.) yarim muntazam va 
muntazam usullarda ishlab chiqarish texnologiyasini kengaytirishni 
ta ’minlaydi.
Yassi ignadonli fang to'quv avtomatining tuzilishi va ish uslubining 
oddiyligiga ko'ra, chiqindisiz yarim tayyor usulda erkaklar, ayollar 
va bolalar ustki trikotaji va qalpoq mahsulotlari naqshli etib ishlab 
chiqarish imkoniga ega.
158

---

To‘quv mashinasining foydali jihatlarini e ’tiborga olgan holda uning 
texnologik imkoniyatlarini kengaytirish, to ‘qima turlarini ko‘paytirish 
hamda xomashyodan samarali foydalanib, sifatli ustki va ichki trikotaj 
mahsulotlariga b o ‘lgan ehtiyojini qondirish maqsadida TTYESI 
qoshidagi «Trikotaj» to ‘quv laboratoriyasi va «Nosirxon A.R.» xususiy 
firmasi hamkorligida yassi fang to'quv avtomatida interlok to'qimasini 
to‘qish usuli va uning asosida naqshli trikotaj ishlab chiqarish texno- 
logiyasi yaratildi.
Interlok to ‘qimasi ikki tomonidan tekis sirt yuzasiga ega bo‘lishi 
bilan bir qatorda, mustaxhkamligi yuqori, to'qim a eni va bo'yiga 
cho'zihshi va so'tilishi kam, issiqlik va shakl saqlash xususiyatlari 
yuqori bo'lgan to'qim alar jumlasidandir. To'qimaning ijobiy xusu­
siyatlari hamda unga bo'lgan ehtiyojni nazarda tutgan holda, yassi 
fang to'quv avtomatida asosiy to'qim alar bo'lm ish bir sirt yuzali 
suprem, ribana va pike to'qimalari bilan bir qatorda interlok to'qimasi 
asosida hosilali suprem ko'ndalangiga rang hosil qilib birikkan, to'liq 
bo'lmagan interlok, notekis trikotaj hamda aralash trikotaj to'qima- 
larini to'qish usullari yaratildi.
Yuqorida ta ’kidlab o'tilgan trikotaj to'qimalari asosida yassi fang 
to'quv avtomatida xomashyo tejalib, chiqindisiz, inson qomatiga 
mos trikotaj mahsulotlari ishlab chiqarish, bozor iqtisodiyoti sharoitida 
ichki bozomi mahalliy, ommabop, arzon va sifatli trikotaj mahsulotlari 
bilan ta’minlash imkonini yaratadi.
4.35-rasmda interlok to'qim a asosida notekis trikotaj to'qimaning 
tuzilishi va to'qish usuli tasvirlangan.
Ignalar mashina ignadoniga