Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

26 
41 
28
■
----1--------1----- i
/
\
*>/]
27
1
\ 2 S
У
\
•4:
2 9 / \
83
\si.
S?
/
95
\
a 
b
5.8-rasm. Turli ko‘rinishdagi tovon qismining yoymasi.
Y shakldagi tovon qismi yuqorida ta ’riflangandan shu bilan farq- 
lanadiki, u ignalarni qo‘shuvchi qurilma yordamisiz amalga oshiriladi 
(halqalarni guruh bo‘yicha qo'shish). Tovon qismining pona shaklli 
(5.86-rasm) va sektorli (5.8v-rasm) Y shaklli qismidan nafaqat tuzilishi, 
balki qisqarish va qo'shish tartibi bilan ham farqlanadi. Ayrim hollarda 
qisqartirishni, ikkitadan halqani bir y o ia qo'shishni esa uchtadan 
o'chirilgan ignalarni qisqartirish bilan amalga oshiriladi. Misol tari- 
qasida 5.9-rasmda ko'rsatilgan bo'yicha halqa ustunchalari va halqa 
qatorlari tovonchaning ayrim qismlarida. aylana ignadonli paypoq 
to'quv avtomatida ignadondagi ignalar soni 180 ta bo'lgandagi jarayon 
tasvirlangan.
Tovon qismini ikki tizimli aylana ignadonli paypoq to'quv avto­
matida hosil qilishning ayrim o'ziga xosliklari mavjud. Chunki ko'p 
halqa hosil qilish tizimli, aylana ignadonli paypoq to'quv avtomat- 
laridagi tizimlar soniga ko'ra, ignadondagi bitta aylanishida odatda 
to'quv tizimlar soniga teng bo'lgan halqa qatori hosil bo'ladi. 5.9a- 
rasm bir ignadonli avtomatda to'qilgan tovon qismini birinchi yarmi 
ko'rsatilgan, 5
3 b ,
v-rasmda ikki halqa 
hosil
qilish tizimdagisi va 5.9g-
187

---

и
 
I / \ / \1 
\1
V
5.9-rasm. Bir, ikki va uch halqa hosil qilish tizimli aylana ignadonli paypoq 
to'quv avtomatlarida to'qilgan tovon qismining halqalar tuzilishi.
rasmda uch halqa hosil qilish tizimli avtomatda hosil etilgan tovon 
qismi o'rilishlari keltirilgan.
5.9a-rasmda bir halqa hosil qilish tizimli avtomatda paypoqning 
tovon qismini to‘qish usuli tasvirlangan. To‘liqmas halqa qatorining 
chetki halqasi bitta tashlangan yarim halqaga ega, u chetidan orqaga 
qayta turib keyingi halqa qatorining halqasi bilan birlashtiradi. Ikki 
tizimli halqa hosil qilish avtomatida har bir halqa qatorida bittadan 
igna o ‘chirilishi natijasida ikkitadan tashlangan yarim halqa hosil 
bo'ladi (5.%-rasm). Shu bilan birga birinchi qatordan kelayotgan 
tashlangan yarim halqa to‘rtinchi qator halqasining orqasidan o‘tadi, 
shu sababli u katta uzunlikka egadir. Shu holat ignalarni ikkitadan 
o ‘chirishda ham sodir bo‘ladi (5.5v-rasmga qarang). Uch halqa hosil 
qilish tizimli avtomatda, ipning har qaysi orqaga qaytishida uchtadan 
tashlangan yarim halqa hosil bo'ladi (5.9g-rasm), biroq birinchi qator­
dan kelayotgan tashlangan yarim halqa oltinchi halqa qatorini birlashti­
radi (tovon choki), buning natijasida uning uzunligi birmuncha katta- 
lashadi, to‘liqmas halqa qatorlarini birlashtiruvchi chiziq qo‘pol shakllanadi.
188

---

Tovon qismining ikkinchi yarmini ikki halqa hosil qilish tizimli 
avtomatda olishda ketma-ket ikkitadan igna emas, balki uchtadan, 
ya’ni bitta ignaga ortiqroq igna ishga tushiriladi. Uchta ishga tushirilgan 
ignalarning bittasi igna ignadonining orqaga aylanishida ishdan 
o ‘chiriladi. Ishda uchta halqa hosil qilish tizimi qatnashganda, aw al 
to ‘rttadan igna, so‘ng ignadonning har bir aylanma-qaytma aylanishida 
bittadan igna o ‘chiriladi.
Bunda tovon qismining birinchi yarmida qisqartirgichlar yordamida 
o‘chirilgan ignalardagi halqalar ikkita yoki uchta yarim halqalarga 
tashlanishlari lozim. Buning natijasida birlashtiruvchi (tovon choki) 
halqalar qalin bo‘lib, mahsulot sifatini yomonlashtiradi. Ko‘pincha, 
ko‘p halqa hosil qilish tizimli avtomatlarda tovon qismi faqatgina 
bitta halqa hosil qilish tizimi qatnashishida to'qiladi. (Qolgan tizimlar 
ishdan o ‘chiriladi.) Tovonni bunday usulda to ‘qish avtomatining ish 
samaradorligini qisqartirsada, sifatli tovon qismini hosil qilishni 
ta ’minlaydi.