Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

и
1 1
. I I
~ГГ~ Ш
/
I I I
—
I I
r ~ J L
■ I V
I I
V
5.11-rasm. Ignadonning bir tomonlama aylanishida to'liqmas halqa 
qatorlarini to ‘qib hosil etilgan tovon qismi.
qismida paypoqning burchaklari hosil bo‘ladi. Tovon qismini yana 
boshqa oddiy usuli shundan iboratki, kuchaytirilgan ip halqalarning 
bir qismida (5.10v-rasm) vertikal chiziqlar bilan shtrixlangan, halqa 
ipi uzunlashtirilgan qilib to'qiladi.
Paypoqni shakllashda qizdirish usulidan foydalanish natijasida uning 
shakli yaxshilanadi. Biroq ushbu usulda shakllangan paypoqning tovon 
qismi unga qo‘yiladigan talabga javob bera olmaydi, chunki tovon 
qismi va oyoqning boldir do‘nglik qismlarini to ‘qishdagi ignalar soni 
o'zgarmasligicha qoladi. Ignadon bir tomonlama aylanishi bilan to ‘liq- 
mas halqa qatorlarining tovon qismini hosil qilishda qo‘shib to ‘qish 
usuli paypoqning sifatini birmuncha oshiradi. 5.11 a-rasmda tovon 
qismining ana shu usulda olingan shakli keltirilgan, 5.116-rasmda esa 
uning tekislikdagi yoymasi 6 ta 
tizimli bir
tomonga aylanadigan paypoq 
to'quv avtomatidagi sxemasi ko‘rsatilgan. ToMiqmas halqa qatorlari, 
ignadonning bir guruh ignalarida halqa hosil qilish I, III va VI 
tizimlarida (5.11v-rasm) hosil qilinadi, binobarin tizimlar I va VI
191

---

qo'shimcha halqa qatorlarni tovon 
3
qismiga taalluqli o'zgarmas halqa 
ipi uzunligida to ‘qiydi va to ‘Uqmas halqa qatorlarini o'zgaruvchan 
uzunlikda (goh kattalashadigan, gohida kichiklashadigan) tovonni 2- 
qismini to‘qiydi.
Halqa hosil qilish II va V tizimlarida to ‘liq halqa qatorlari to'qiladi. 
Paypoq mahsulotini qolipda shakl berib, kerakli sifatga erishish uchun 
tovon qismining o'lchamlari yetarlichadir. Paypoqning sifati ko‘pincha 
tovon qismining shakliga bog'liqdir. Igna ignadonining bir tomonlama 
aylanishida olingan paypoqning sifati tovon qismining oddiy usulda 
kuchaytirilgan tovon qismining sifatidan birmuncha yuqoridir, biroq 
mumtoz usulda to ‘qilgan tovon qismining sifatidan birmuncha pastdir. 
Igna ignadonining bir tomonlama aylanishida tovon qismini to'qish- 
ning boshqa usullari ham m a’lumdir. Ayrim zamonaviy to'rt halqa 
hosil qilish tizimli aylana ignadonli paypoq to'quv avtomatlari tovon 
qismini mumtoz usulda to‘qishga moslashgan.
Naysimon shakldagi paypoq va kolgotkalami ingichka teksturlangan 
kapron iplardan to‘qish keng qo‘llaniladi (tovonning maxsus qismini). 
Yuqori elastikli teksturalangan iplarning xususiyatlariga asoslanib, 
paypoq va kolgotkalarning naysimon shaklga qaramay, ular oyoqni 
juda yaxshi qamrab turadi. Maxsus tovon qismiga ega bo‘lmay, bu 
mahsulotlar kishi oyog‘ining shakli bo'yicha qo'yilgan talablarga javob 
beradi. Kapron iplarining yuqori darajada ishqalanishga bardosh bera 
olish xususiyatiga asosan tovon qismiga qo'shimcha kuchaytiruvchi 
iplar kiritilmaydi.
Paypoqning tovon va uch qismlarini ignadonni bir tomonlama 
aylanib to'qishning yana bir o'ziga xos usuli mavjud. Bu usulda 
paypoqning tovon va uch qismlarini avtomatik tarzda to'qish Italiyada 
ishlab chiqarilgan «Sport» rusumli avtomatda bajariladi. Avtomat bir 
ignadonli bo'lib, to'rtta to'quv tizimiga ega. Avtomatda paypoqning 
tovon qismini to'qishda boldir qismini to'qishdagi aylanish tezligini 
o'zgartirmay saqlagan holda to'rtta to'quv tizimida to'qiydi. Tovon 
va uch qismlarini to'qishda qo'shimcha ishchi (ignalarni qo'shuvchi 
va ishlayotgan ignalar sonini qisqartiruvchi) qurilmalardan foydalanil-
192

---

b
5.12-rasm. Ignadonning bir tomonlama aylanishida halqa uzunligini 
o‘zgartirib to'qilgan tovon qismi tuzilishi.
may to ‘qiladi. Avtomat paypoqning tovon va uch qismlarini to ‘rtta 
to ‘quv tizimda yuqori tezlikda aylana harakatlanib to'qish usuliga 
ega ekanligi avtomatning ish samarajorligining yuqori boiishligini 
ta ’minlaydi. Avtomatda ikki daqiqada bis juft (25-27 o‘lcham!i dunyo 
standartidagi) erkaklar paypog‘i ishlab chiqariladi
«Sport» rusumli paypoq to'quv avtomatida paypoqning tovon 
qismini to'qishda 5.12<3,/;-rasmlarda tasvirlanganidek, to'rtta to'quv 
tizimidan foydalaniladi. To'quv tizimlardan uchtasi (1, 2, 3) ignadon­
dagi barcha ignalarda to'liq halqa qatorini hosil etmay, ignalaming 
yarmida to'qib, ikkinchi yarmini to'qishda ishdan o'chirilib, halqa 
1
qatorlarini ignadonning aylana harakati davomida hosil etadi. Bu 
ignalar paypoqning tovon qismini to'qish jarayoni boshlanganidan 
yakunlanguniga qadar, ignadondagi ignalaming yarmida to'qiydilar. 
Ignalarda hosil etilgan halqa qatorlarida paypoq tovon qismining 
1
ostki qismi shakllantiriladi.
193

---

To'rtinchi to ‘quv tizimidan ip olib ishlaydigan barcha ignalarda 
halqa