Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Ruhiy-kimyoviy zaharli moddalar  oshqozon-ichak  tizimi 

yoki  nafas  a’zolari  orqali  organizmga  tushib  tezda  bosh  miyada 

to‘planadi  va  oksidlana  boshlaydi.  Ularning  oksidlanishi  natijasida 

miyada  oksidlanish-qaytarilish  jarayonlaridagi  muvozanat  izdan 

chiqadi. Oqibatda neyron membranalarining strukturasi, neyronlarda 

ion almashinuvi buziladi. 

Terrorchilarning zaharlovchi moddalardan foydalanishi. 

XX  asr  oxiriga  kelib  terrorizmning  yangi  turi  kimyoviy  terrorizm 

vujudga  keldi. Terroristlar  tomonidan  kimyoviy  zaharli  moddalarni 

qo‘llash holatlari ko‘payib bordi. Jumladan:

–  o‘tgan  asrning  70-yillari  boshida  arab  terroristik  guruhlari 

Yevropadagi  AQSH  elchixonalari  va  yadro  quroli  saqlanadigan 

joylarda kimyovy zaharli moddalardan foydalanishni rejalash tirishgan;

–  70-yillarning  o‘rtalarida  amerikalik  terrorchi  guruhlar  o‘z 

dushmanlariga  qarshi  ishlatish  maqsadida  Chilidan  zarin  olib 

kelishgan;

–  1978-yilda  falastinlik  terrorchi  guruhlar  Isroildan  Yevropa 

mamlakatlariga yuboriladigan tarvuzlarni simob bilan zaharlashgan. 

Davlat  iqtisodiga  zarar  yetkazish  maqsadida  qishloq  xo‘jalik 

mahsulotlarini  zaharlashga  qaratilgan  bunday  holatlar  Filippin, 

Seylon, Angliya, Germaniya, Avstraliya va Kiprda ham kuzatilgan;

---

28

– 1988-yilda Chilidan Yevropaga yuborilgan uzumning bir qismi 

sianidlar bilan zararlanganligi aniqlangan;

– 1991-yilda amerikalik neonatsistlar sinagoglarda sinil kislotani 

qo‘llashga harakat qilishgan;

–  1995-yilda  Chilidagi  ekstremistik  guruh  general  Kontreras 

qo‘yib  yuborilmasa  Santyago  shahri  metrosini  zarin  yordamida 

zararlash bilan tahdid qilgan;

–  1994-yilning  27-iyun  kuni  Yaponiyaning  Mattsumoto 

shahrida  «Aumsinrikyo»  diniy  terroristik  guruhi  tomonidan  zarin 

moddasi  qo‘llanilgan,  natijada  7  kishi  vafot  etib,  600  kishi  turli 

darajada zaharlangan. 1995-yilning 3-mart kuni Iokogama shahrida 

elektropoyezd  passajirlariga  nisbatan  noma’lum  gaz  qo‘llanilgan. 

1995-yilning 20-iyun kuni «Aumsinrikyo» ertalabki soat 8 da Tokio 

metrosining  5  ta  liniyasida  zarin  moddasini  tarqatgan.  Natijada 

modda  metroning  16  stansiyasiga  tarqalib,  12  kishi  halok  bo‘lgan 

va 6000 kishi turli darajada zaharlangan;

– «Butunjahon jihod fronti» deb ataluvchi terroristik tashkilotning 

zarin  tipidagi  zaharli  moddalar  bilan  ishlaydigan  tarkibiy  tuzilmasi 

mavjud  bo‘lib,  ularni  savdoda  mavjud  bo‘lgan  kimyoviy  moddalar 

yordamida  kuchli  zaharli  moddalar  tayyorlashga  o‘rgatishadi. 

AQSH rahbariyatining taxminicha, ushbu guruhlarda qo‘lda ko‘tarib 

yurish  imkoni  mavjud  bo‘lgan,  kichik  o‘lchamli  zaharli  modda 

bilan  ta’minlangan  portlatish  moslamalari  bo‘lishi  mumkin.  Shu 

sababli 1999-yilning 1-yanvaridan boshlab AQSHning Yevropadagi 

Qurolli  kuchlari  xizmatchilari,  shuningdek,  ularning  oila  a’zolari 

ham  individual  kimyoviy  quroldan  himoyalanish  vositalari  bilan 

ta’minlangan.