Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Teriga ta’sir qiluvchi zaharli moddalar bilan zaharlanish 

mexanizmi ko‘p yillar davomida o‘rganilib kelinayotgan bo‘lishiga 

qaramasdan  zaharlanish  mexanizmida  bir  to‘xtamga  kelinmagan. 

Ma’lumki, iprit barcha a’zo va tizimlarga ta’sir ko‘rsatadi. Bu ta’sir 

natijasida chuqur yallig‘lanish – destruktiv jarayonlar kechadi. Ushbu 

o‘zgarishlar  gumoral  va  asab-reflektor  ta’sir  bilan  bog‘liq.  Teriga 

---

26

ta’sir  qiluvchi  zaharli  moddalarning  tipik  vakili  iprit  organizmdagi 

oqsil  moddaga  ta’sir  ko‘rsatib,  uning  denaturatsiyasiga  sabab 

bo‘ladi.  Ipritning  bunday  ta’siri  radiatsion  (radiomimetik)  ta’sirga 

o‘xshab ketadi.

Iprit bilan zaharlanish mexanizmining asosi bir qator fermentlar 

(xolinesteraza,  katalaza,  lipazalar)  faoliyatining  izdan  chiqishi, 

markaziy  asab  tizimida  o‘zgarishlar  sodir  bo‘lishi,  tekkan  joyida 

oqsillar denaturatsiyasi rivojlanishi bilan bog‘liq.