Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Yengil darajadagi zaharlanish  (nafas  orqali  zaharlanish). 

Zaharlanish  belgilari  bir  necha  daqiqa,  bir  necha  o‘n  daqiqa 

va  hatto  1–1,5  soatdan  keyin  paydo  bo‘lishi  mumkin.  Bunda 

zaharlanishning birinchi belgisi nafas olishning og‘irlashishi bo‘lib, 

zaharlangan  odam  havo  yetishmasligiga,  bo‘g‘ilishga,  ko‘krakda 

siquvchi  og‘riq  paydo  bo‘lishiga,  erkin  nafas  olish  imkoniyati 

yo‘qligiga va boshqalarga shikoyat qiladi. Nafas yetishmasligi bilan 

birga ko‘rishning buzilishi kuzatiladi. Bu ko‘z oldida «tuman» yoki 

«to‘r»  paydo  bo‘lishi,  mayda  yozuvlarni  o‘qiy  olmaslik,  uzoqdagi 

jismlarni ko‘ra olmaslik, kechki paytlar va sun’iy yoritilgan joylarda 

ko‘rishning  yomonlashishi  bilan  ifodalanadi.  Shuningdek,,  bosh 

aylanishi,  og‘riqning  boshning  boshqa  qismlariga  ham  tarqalishi, 

ko‘ngil  aynishi  kuzatilishi  mumkin.  Tez  orada  zaharlangan 

odamda  bezovtalanish,  qo‘rqish,  harakatchanlikning  oshishi, 

kam  hollarda  harakatning  susayishi,  befarqlik  rivojlanadi.  Ba’zi 

hollarda uyqusizlik, e’tiborni jamlay olmaslik, xotiraning susayishi, 

ko‘krakda  siquvchi  og‘riq,  kam  hollarda  qorinda  og‘riq  kuzatilishi 

mumkin.

---

31

Jabrlanuvchida  bundan  tashqari  nafas  olishning  tezlashishi, 

burundan  suv  kelishi,  so‘lak  oqishi,  yurak  urishining  tezlashishi 

(daqiqasiga  100  marta),  ba’zi  hollarda  qon  bosimining  oshishi, 

qovoqning,  oldinga  uzatilgan  qo‘lning  qaltirashi,  terida  qizil 

dermotagrafizm kuzatiladi. 

Yengil darajada zaharlangan jabrlanuvchilar davolanganda 5 kun 

(nevrotik shaklida 7 kun) ichida tuzalib ketadi.