Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

O‘rta darajada zaharlanishda zaharlanish  belgilari  ancha  tez 

rivojlanadi.  Yengil  darajada  zaharlanish  belgilariga  qo‘shimcha 

ravishda  nafas,  qon  aylanish,  markaziy  asab  tizimlaridagi  ko‘zga 

tashlanadigan  belgilar  qo‘shiladi.  Bunday  qo‘shimcha  belgilarga 

havo yetishmasligi, ko‘krakning siqilishi va og‘rishi, qorinda og‘riq, 

yo‘tallar kiradi. Bundan tashqari, bezovtalik, bosh og‘rig‘i, qo‘rquv, 

fosfororganik  birikmalar  bilan  zaharlanishga  xos  bo‘lgan  belgi  – 

bronxlar spazmi kuzatilishi mumkin.

Jabrlanuvchi  ko‘zdan  kechirilganda  uning  bezovtalanishi,  ruhiy 

beqarorligi, terisi namligi, lablari ko‘karganligi, qorachiqlari torligi, 

qorachiqning  yorug‘likka  sezgirligi  yo‘qolishi,  so‘lakning  ko‘p 

oqishi  aniqlanadi.  Shu  bilan  birga  yuz,  ko‘krak  va  qo‘llardagi 

alohida mushaklarning pirpirashi kuzatiladi. Nafas olish tezlashgan 

holda shovqinli bo‘ladi. Tomir urishi sekinlashib, qon bosimi biroz 

ortadi.  Qorin  bosib  ko‘rilganda  yumshoq,  ba’zida  og‘riqli  bo‘ladi. 

Jigar kattalashmaydi.

Shunday  qilib,  o‘rta  darajadagi  zaharlanishda,  asosan,  asab 

tizimining  zararlanishi  hisobiga  nafas  va  qon  aylanish  tizmida 

o‘zgarishlar  kuzatiladi.  Bunda  bronxlardagi  spazm,  bronxlarda 

suyuqlik  ko‘p  ajralib  chiqishi  va  so‘lakning  ko‘p  bo‘lishi  ko‘zga 

tashlanadigan belgilardan hisoblanadi.

O‘rta  darajada  zaharlanganlar  kasalxona  sharoitida  bir  necha 

hafta (2–3) davomida davolanishga muhtoj bo‘ladilar.