Семинар материали Ўзбек миллий менталитети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

³. Туб маънодаги ҳақиқий ислом инсон ва жамият маънавий ва ахлоқий дунёсини ривожланиш йўлларини кўрсатиб, ҳаётда ҳалоллик ва поклик, мурувват ва олийжаноблик, ростгўйлик ва тўғрилик инсон иймон ва эътиқодининг мазмун ва моҳиятини ташкил этмоғи зарурлигини кўрсатади. Халқимиз эътиқодидан кетма-кетликда жой олган уч босқичли диний мансублик ўзбек халқи миллий менталитетининг ибратона фазилатларини, умумбашарий қадриятлари ва этнопсихологик жиҳатларини шаклланишида асосий омил ролини ўйнаган.
Миллий менталитетимизнинг бу жиҳатлари билан фахрлансак арзийди. Афсуски, ўзбек миллий менталитетининг яхши жиҳатлари билан бирга, унинг бетакрор фазилатларига соя солувчи томонлари ҳам борки, улар ўзбек миллий менталитетига тўртинчи мафкуравий эътиқод-коммунистик ғоя билан кириб келди. Энг ачинарлиси шуки, коммунистик мафкура халқимиз маънавий-ахлоқий оламига янгилик (инновация) сифатида кириб келган ҳаёсизлик, ғарб дунёсига хос ахлоқий одабсизлик, судхўрлик, таъмагирлик, лоқайдлик ва боқимандалик, ҳар бир жабҳага нопоқликнинг суқилиб кириб бориши ўзбек миллий менталитетининг фожеасига айланди. Афсуски, юртбошимиз қанчалар бу масалада жон куйдирмасинлар, ёшлар тарбиясидан миллий менталитетимизга ёт бу янги сарқитларни таг-томири билан юлиб ташлашга чорламасинлар, Республика мафкура аппарати ва давлат телевиденияси осон пул топиш йўлида, ёшларимиз тарбияси ва ҳаётига ҳавф солувчи бу иллатларни илдиз ортиб боришига кўмаклашмоқдалар.
Ўзбек миллий менталитетининг таркиб топиши ўзбек халқининг ўзига хос шаклланиш жараёнлари билан боғлиқдир. Маълумки, ўзбек халқи икки йирик этник илдиздан ташкил топган. Биринчи илдиз мазкур ҳудудда яшаган туб жойли қадимги суғдий ва туркий этнослар бўлса, иккинчиси бу ҳудудга Сирдарё қуйи ҳавзалари орқали шимол даштларидан турли даврларда кириб келган чорвадор туркий халқлардан иборат. Ҳар иккала асосий илдизларнинг бирикиши-қоришуви натижаси сифатида дастлаб ўзбек халқи, кейинроқ ўзбек миллати ташкил топган.
Ўзбек миллий менталитетининг шаклланишида турфа омиллар борки, улардан биринчиси ўзбек халқининг этник жиҳатдан кўп тармоқли ва серилдизли бўлиши миллий менталитетимизда барча ижтимоий қатламлар учун умумий жиҳатлар, жамоа манфаатларини ҳимоя қилувчи фазилатнинг ривож топишини тақазо этиб келган