Savaş günlərində eşq hekayələri Qarabağ Dekameronu

partmaqdan ötrü bir oyundu, vəssəlam. Heç qız da 
Seva  xanımın  qızı  deyilmiş.  Sadə  adamlardan  pul 
qopartmaqdan ötrü tez-tez belə oyun oynayarmışlar. 
Xəyalənisə bir də heç zaman görmədim.     

---

---

41
4
POXLUDƏRƏDƏ ÖPÜŞMƏ
Rövşənin əhvalatı
Bəri başdan deyim, mənim heç vaxt heç bir qa
-
dınla  yaxınlığım  olmayıb.  Həyatımda  yalnız  bir 
dəfə bir qızı öpmüşəm, istəsəniz bunun necə oldu
-
ğunu sizə danışa bilərəm... 
Günlərin  bir  günü  avtobusla  evə  qayıdırdım... 
Qoy lap əvvəldən danışım. O vaxta qədər bir neçə 
sevgilim olmuşdu, artıq sevgi məsələlərində özümü 
çox təcrübəli bilirdim. Yaşıdlarımdan fərqli olaraq 
qızlara cəsarətlə yaxınlaşa bilir, onlarla saymazya
-
na davranıb ürəklərini asanlıqla ovlayırdım. Qızları 
özümə aşiq etmək və yarı yolda buraxaraq başqa 
birisinə  getməyə  pis  baxmırdım.  Özüm  də  hiss 
etmədən  onlara  qarşı  çox  amansız  olurdum.  Bil
-
mirəm uşaqlığımın hansı döngəsində başım hansı 
daşa çırpılmışdısa, sınmış ürəkləri seyr etməkdən 

---

42
böyük zövq alırdım, axan göz yaşları və sızlayan 
könüllər öz mənasız varlığımı təsdiq etmənin ye
-
ganə vasitəsinə çevrilmişdi. 
Əfsanəylə qarşılaşdığımız o günə qədər arxam
-
da bütöv bir uçulmuş arzular şəhəri buraxmışdım, 
bunun  belə  olmalı  olub-olmadığına  dair  özümə 
heç bir sual vermirdim. İndi, müharibəyə gəldiyim 
gündən  bəri  bütün  sevgilərimi  yadıma  salıb  əzab 
içində  qıvrılıram,  hər  biri  üçün  ağlayıb  allahdan 
bağışlanmağımı diləyirəm. Axıtdığım göz yaşlarını 
hər gecə geri ödəyirəm. Cəzalı olduğumu bilirəm, 
qardaşlar, peşimançılıq məni yandırıb yaxır.  
Məni  buraya,  bu  ölüm  düşərgəsinə  gətirən  də 
Əfsanənin ahları oldu, bilirəm. Onunla cəmi bircə 
dəfə  öpüşdük.  Əgər  indi  ölüb  getsəm,  o  bircəcik 
öpüş mənim həyatdan qazanıb o biri dünyaya apa
-
racağım yeganə sərmayəm olacaq. O öpüş anını əs
-
gərliyə gəldiyim gündən bəri hər gecə xatırlayıram. 
1  il  əvvəl  Ağdərə  cəbhəsindəki  döyüşlər  zamanı 
yaralanıb qospitala düşəndə ölümün lap bir addım
-
lığındaydım.  Mənə  inanın,  bəlkə  də  həyatımda  o 
öpüş hadisəsi olmasaydı ölümə təslim olacaqdım. 
Ancaq Əfsanəni xatırlayıb o bircə anlıq təması ağrı 
və əzab dolu gecələr və gündüzlər boyunca uzat
-
mışdım,  həyatımdakı  o  tək  bir  anın  çətiri  altında 
gizlənərək özümü fəlakətlərdən qoruya bilmişdim. 
Onunla  ilk  tanışlığım...  4  nömrəli  marşrut  av
-
tobusunda... Heç bilmirəm necə danışım bunları... 
Təsəvvür  edin,  avtobusda  ayaq  üstdə  durmuşam, 

---

43
qarşımda fırfıra kimi fırlanan, tez-tez dönüb mənə 
baxan bir qız dayanıb. Tanıyırmış kimi üzündə tə
-
bəssüm  var.  Lap  yaxın  dayanmışıq,  aramızda  bir 
qarış məsafə ola ya da olmaya. Uzun boylu qaraya
-
nız. Avtobusdan enən adamlara yol verərkən bir an 
biri-birimizə toxunuruq. Toxunmaq da deyil, qızın 
bütün relyefini üzərimdə hiss edirəm, saçları alov 
kimi  üzümü  yalayır.  Sanki  avtobus  harasa  çırpı
-
lır, az qala müvazinətimi itirib yıxılacam. Ətrafda 
neçə-neçə göz bizə dikilib, amma heç nəyin fərqin
-
də deyilik, çox rahat şəkildə qızın qolundan tutub 
onu yıxılmağa qoymuram. Bəlkə də bir saniyədən 
sonra  gözəgörünməz  maqnit  cazibəsiylə  biri-bi
-
rimizə birləşəcəyik. Ancaq bu belə olmur, ağlımı 
başıma  toplayıram,  qızın  qolunu  buraxıram,  eyni 
anda  biri-birimizdən  aralanırıq.  Qız  avtobusdan 
enir, mən də onun ardınca. Bizim məhəllədən ke
-
çir. Yoxsa qonşuyuq, xəbərim yox. Ancaq, bu yeriş 
də nədir belə? Yolun gah sağına gah soluna keçirik. 
İkimiz də sərxoş olmuşuq.  
Bir dəfə əsgər dostlarımla birlikdə ermənilərin 
boşalmış  Xramort  kəndində  bir  evin  anbarından 
300  şüşə  çaxır  tapmışdıq.  Hərbi  hissəyə  gətirib 
günlərcə  keyfini  çəkdik  bu  çaxırların.  Bundan 
əvvəl  içdiklərimə  bənzəmirdi  bunlar.  Həyatımda 
ilk dəfəydi içkidən ləzzət ala bilirdim. Əsgər yol
-
daşlarım da etiraf edirdilər belə içkini heç zaman 
içmədiklərini...  Küçədə səkkiz yazaraq yanaşı ad
-
dımladığımız o günün sərxoşluğu bundan on qat 

---

44
daha güclüydü. Elə bir sərxoşluq ki, məhəlləmiz
-
dəki  insanları  fərq  edə  bilməmişəm,  küçə  mənə 
bom-boş görünüb.
Əvvəllər də sevdiyim qızlar olub, buna bənzər 
hisslər  yaşamışam.  Ancaq  bir  qızın  bədənindəki 
elektriklə  bu  şəkildə  çarpılmamışam.  Bunun  adı 
sevgi deyildi əlbəttə, özümə də tanış olmayan hey
-
vani  hisslərim  oyanmışdı  birdən-birə,  bu  enerjiy
-
lə nə edəcəyimi bilmirdim. Beləcə günün günorta 
çağı ağlımı itirərək qızın arxasınca düşmüşdüm. 
O zamana qədər qız bədəninin təmasını cəmi 
bircə dəfə yaşamışdım. Orta məktəbin 9-cu sinfin
-
də oxuyan zamanlarda olmuşdu bu hadisə. Mək
-
təbdə karnaval vardı. Deyəsən yeni il bayramıydı. 
Rus  və  Azərbaycan  bölməsinin  uşaqları  sıra  ilə 
düzülərək göstərilən proqramı izləyirdilər. 10-cu 
siniflər  ön  sırada,  9-cular  arxa  sırada  yerləşmiş
-
di. Təşkilati işə nəzarət edən Allahverdi müəllim 
tez-tez  meydanı  genişlətməkdən  ötrü  əlində  çu
-
buq  tamaşaçıları  geri  çəkilməyə  məcbur  edirdi. 
10-cu sinifdə oxuyan qızlardan biri hər dəfə geri 
çəkilərkən arxasıyla mənə toxunurdu. Bu, ilk dəfə 
tanış olduğum qeyri-adi bir hiss idi. Belə bir yum
-
şaqlıq  ağılasığmaz  idi.  Müəllim  hər  dəfə  əlində 
çubuq uşaqları geri itələyərkən bu hal təkrar olu
-
nurdu. Bizim durduğumuz məkan qaranlıq idi. Qı
-
zın üzünü də görə bilmirdim. Ortada göstərilən ta
-
maşanın da fərqində deyildim. Çünki, bu qeyri-adi 
zövq  ağlımı  başımdan  uçurtmuşdu.  Diqqətim 

---

45
müəllimdəydi,  o  nə  zaman  uşaqları  geri  itələyə
-
cək? Növbəti dalğa gəlirdi və mən öz hədəfimdən 
bir santimetr də olsun yayınmırdım. Ən qəribəsi o 
idi ki, qarşımdakı, kim olduğunu bilmədiyim qı
-
zın  da  xoşuna  gəlmişdi  bu  oyun. Artıq  müəllim 
üstümüzə gəlməyəndə də biz biri-birimizə toxu
-
nurduq,  yanımızda  başqa  uşaqlar  olmasa  yəqin 
ki heç aralanmazdıq da. İşin içində utancaqlıq da 
vardı. Günahkar kimi başımı aşağı dikmişdim, qı
-
zın  üzünü  görməkdən  yayınmağa  çalışırdım.  Bu 
hiss tamamən başqa bir hiss idi. Elə, sevgi qədər 
insanın ağlını başından alırdı, onun qədər maqnit 
gücünə sahib idi, ancaq sevginin özü deyildi.
Elə o aylarda dəlicəsinə aşiq olduğum Gülyaza 
heç dırnağımın ucuyla da toxunmamışdım, ancaq 
təkcə adını dodaqlarım arasında pıçıldamaq qəlbi
-
mi  həyəcanla  döyündürürdü,  gecələr  onun  xəya
-
lıyla sərxoş olur, gözəl bədənini gözlərim önündə 
canlandıraraq  kəfləmə  atırdım.  Ancaq  Gülzarla 
macəramız  qısa  oldu;  birdən  birə  məni  sevdiyi
-
ni  və  ölənə  qədər  sevəcəyini  etiraf  etdi,  halbuki 
onun  əlçatmaz  olmasını,  bir  xəyal  kimi  qalması
-
nı  istəyirdim. Açıq-saçıq  sevgiyə  hazır  deyildim, 
adət-ənənənin  ağır  olduğu  rayon  yerində  bu  açıq 
sevgini nə edəcəkdim, onu hara qoyacaqdım. Hər 
şey gizli olmalıydı, sevgimiz açığa çıxmamalıydı. 
Bilmirəm  nəyə  görəsə  Gülyaza  olan  sevgim  bir
-
dən-birə çox dərin nifrətə çevrildi, artıq onu gör
-
məyə gözüm yox idi. Bəlkə də məni rədd etsəydi 

---

46
eşqim  daha  da  alovlanacaqdı.  Ancaq  yeniyetmə 
yaşlarındakı bütün sevgilər kimi qarşılıq gördüyü 
andaca buxarlanıb yox olmuşdu.
Əfsanəylə küçə boyu yolun gah sağına gah solu
-
na keçərək sərxoş addımlarla getməyə davam edi
-
rik. Bizim məhəlləni keçib getdik, evimiz arxada 
qaldı. Küçənin sonunda sol tərəfə burulub daş pil
-
ləkənlərlə  üzüyuxarı  addımlamağa  başladı.  Bura
-
dan dəmiryolu keçirdi, dəmir yolunun o biri tərəfi 
Poxludərə adlandırdığımız qəsəbəydi. Şəhər qurta
-
rır, kənd başlanırdı.     
Uşaqlıqdan  Poxludərə  qəsəbəsi  yaddaşımda 
təzək yanığının qoxusuyla qalmışdı. Mal heyvana 
milçək  dəyməsin  deyə  insanlar  qurudulmuş  mal 
təsəyini  yandırardılar.  Bu  qoxu  mənim  xoşuma 
gəlirdi, harda olursa-olsun, burnuma dəysə özümü 
doğma mühitimdə hiss edirdim. May ayının sonla
-
rıydı, istilər düşməyə başlamışdı.
Küçə boyu rabitəsiz sözlər danışmışdıq, ayrılan
-
dan sonra təkcə bunu xatırlayırdım; adı Əfsanəydi, 
10-cu sinifdə oxuyurdu. Başqa heç nə. Dəmiryolu
-
na çatanda, “burdan bu tərəfə gəlmə”, dedi, “kənd
-
də tanış-biliş görər, söz çıxar”. Əfsanəni özümdən 
qabağa buraxıram, ancaq yenə də dalınca getməyə 
davam  edirəm,  evlərinin  harada  olduğunu  öyrən
-
mək  istəyirəm.  Məhəllə  qapılarında  açıq  havada 
kölgələnən kişilərin, qadınların önündən keçirəm, 
maraqla dolu baxışları üzərimdə hiss edirəm, eyni 
zamanda  oğrun-oğrun  Əfsanəyə  göz  qoyuram. 

---

47
Uzun boyu var, qıvrılaraq yeriyir, az qala on yer
-
dən sınacaq. Göy rəngli bir darvazadan içəri girir. 
Gözümlə  bu  qapını  işarətləyirəm.  Yaxınlaşıb  üs
-
tündəki nömrəyə də baxıram: 43. Son anda qapı
-
dan girərkən dönüb geriyə baxır. Neft mədənləri
-
nin arasında tikilmiş bu evlərin kənarlarında çoxlu 
mazut gölməçələri var. Gölməçələrdən birinin kə
-
narında  uşaqlar  toplaşıb  çığır-bağır  salaraq  oyun 
oynayırlar. Onların qeyri-adi, həyəcan dolu çığır
-
tıları  diqqətimi  cəlb  edir,  yaxınlaşıb  oyunlarına 
baxıram. Havalar o qədər də istiləşmədiyinə görə 
gölməçədəki mazut hələ uşaqların ağırlığını saxla
-
yacaq qədər qatıdır. İçərilərindən ən cəsarətlisi irəli 
çıxıb mazutun üzəriylə qaçaraq qarşı tərəfə keçir, 
qışqırıq səsləri aləmi bürüyür. Sonra təkrar geri qa
-
yıdır, bu zaman riskə girən uşağın özü də var səsiy
-
lə bağırır. Görünür bu oyun həqiqətən qorxuludur. 
Sonra ikinci uşaq cəsarətlənir, yenə qışqırıq səsləri 
havaya yüksəlir. Mazut gölməçəsinin sərtləşmiş üz 
təbəqəsi  onların  ayaqlarının  altında  ləngər  vurur, 
dalğalanır, ancaq uşaqlara heç bir şey olmur. Çə
-
kilərinin az olması və sürətlə qaçmaları onları xilas 
edir. Dayanıb onlara tamaşa edirəm, aradabir qan
-
rılıb Əfsanəgilin darvazasına baxıram. Hava qaran
-
lıqlaşır və mən evə qayıdıram. 
Sonrakı günlərdə yolumu Əfsanəgilin küçəsin
-
dən  salmağa  başladım.  Qarşısıalınmaz  bir  istəklə 
bu qızı görmək istəyirdim, deyəsən vurulmuşdum 
ona. Dəmiryolundan keçib əvvəlcə düz gedir, son
-

---

48
ra sol tərəfə dönürdüm. Yolun sağ tərəfi evlər, sol 
tərəfi  isə  zibilxana  idi.  Yandırılmış  tullantılardan 
qalxan  tüstü  burumları  buranın  hərzamankı  mən
-
zərəsi  idi.  Öküz  gözlərini  qırmızı  parçaya  tutan 
kimi, mən də, heç nəyi vecimə almadan, gözümü 
göy qapıya tutub gedirdim. 
Bir  neçə  gün  belə  keçdi.  Əfsanə  görünmürdü. 
Artıq  məktəblər  bağlanmışdı  deyə  dərs  saatların
-
da evdən çıxacağına ümid bəsləmək anlamsız idi. 
Məhəllədə  dayanıb  evdən  nə  zaman  çıxacağını 
gözləmək də xatalıydı. 
Bir gün yenə mazut gölməçəsi dadıma çatdı. Əf
-
sanəylə rastlaşmaq ümidiylə kəndə girəndə mazut 
gölünün ətrafında bir dəstə adamın hay-həşir saldı
-
ğını gördüm. Bu səfər qışqırışanlar uşaqlar deyil, 
yaşlı  adamlardı.  Hadisə  yerinə  yaxınlaşanda  hər 
şey aydın oldu, mazut bataqlığına bir inək düşmüş
-
dü. Daha əvvəllər də belə bir hadisə görmüşdüm. 
Adətən mal-qara mazutun bərkimiş səthi üzərində 
dayanıb kövşək atarkən iti dırnaqları hissolunma
-
dan bu böyük saqqız kütləsinin içərisinə dalmağa 
başlayır,  bir  neçə  dəqiqədən  sonra  artıq  ayaqları
-
nı  yerdən  qopara  bilmirlər.  Əgər  sahibləri  xəbər 
tutmasa  tamamən  batıb  məhv  olurlar.  Çox  vaxt 
yoldan keçənlər hay salıb buna imkan verməzlər. 
İndi də belə olmuşdu. Kimsə inəyin batmaqda ol
-
duğunu görmüş, hay-haray salmış, sahibinə xəbər 
vermişdilər.  Çoxlu  adam  toplaşıb  inəyin  qırdan 
çıxarılmasına tamaşa edirdi, mən də onlara qoşul
-

---

49
dum. İki nəfər yarımçılpaq vəziyyətdə, gölməçəyə 
atılmış  enli  taxtaların  üzərində  dayanaraq  inəyi 
dartışdırır,  başqa  iki  nəfər  də  onlara  yardım  edir, 
kənardan iplə çəkişdirirdi. İnəyin yanında olanlar 
boğaza qədər mazuta bulaşmışdılar, kənardakıların 
da  qolları,  əyin-başları  bu  cəhənnəm  boyasından 
öz nəsibini almışdı. Ən təhlükəlisi, inək artıq ya
-
rımcan olmuş, gözləri çevrilməyə başlamışdı. Əv
-
vəlcə kəsik-kəsik səslər çıxarırdı, indi artıq nəfəs 
alması belə çətinləşmişdi. Nəhayət, inək qurtarıldı, 
sevinc qışqırıqları ətrafa yayıldı. Ancaq bununla iş 
bitməmişdi, çünki heyvan ölümcül idi. Əlli-ayaqlı 
adamlar benzinlə bu yapışqan maddəni yuyub inə
-
yin bədənini təmizləməyə çalışırdılar. Tezliklə əli 
bıçaqlı bir adam peyda olub bu günahsız canlının 
üzünü qibləyə tərəf çöndərdi, çox keçmədən, qara 
mazut  gölməçəsinin  yanında  al-qırmızı  kiçik  bir 
qan gölməçəsi də yarandı.
Bütün  bunları  seyr  edə-edə  mənim  bir  gözüm 
göy rəngli qapıdaydı. İstəyimə çatmışdım, Əfsanə 
anası, kiçik bacılarıyla birlikdə qapıda görünmüş
-
dü.  Məni  gördüyündən  əmin  idim.  Adamlar  da
-
ğılışmağa  başladı.  Artıq  hava  qaralırdı,  qaranlığı 
üzümə  pərdə  tutub  düz  onların  qarşısından  keç
-
dim. Bir qədər keçdikdən sonra geri qayıdacaqdım. 
Küçə işıqlandırılmamışdı. Evlərdən gələn zəif işıq
-
lar ətrafa dumanlı bir aydınlıq gətirirdi. Yarım saat 
sonra  geri  qayıdanda  Əfsanəgilin  qapısı  boş  idi. 
Ətrafda kimsə yox idi. Yaxınlaşıb darvazadan içəri 

---

50
boylanmaq istədim. Qəflətən qapı açıldı, qorxudan 
az qala ödüm qopacaqdı. Sən demə Əfsanə qapının 
arxasında dayanıb mənim geri qayıdacağımı göz
-
ləyirmiş. Adlayıb  içəri  keçdim.  Dəhşətli  həyəcan 
içərisindəydi. Kəsik-kəsik sözlər danışır, nə üçün 
gəldiyimi  soruşur,  tez  çıxıb  getməyimi  istəyirdi. 
Artıq kainatın yazılmamış qanunları işə düşmüşdü, 
maqnit  kimi  biri-birimizə  yapışmışdıq,  heç  vaxt 
görmədiyim  bir  işi  necə  də  məharətlə  görürdüm: 
belini  qucaqlayıb  boynundan  öpdüm,  saçlarının 
qoxusuyla nəfəs aldım, dodaqlarımız birləşdi. Ağ
-
lasığmaz bir həzz idi bu, az qala ayaqlarım yerdən 
qopacaq  kimi  gəldi  mənə.  Əfsanə  həyəcanla  evə 
sarı  boylanır,  kiminsə  gələcəyindən,  bizi  görəcə
-
yindən qorxurdu. Cəmi bir an çəkdi öpüşməyimiz: 
“Artıq get, nolar, sonra yenə görüşərik” deyir, qol
-
larımdan çıxmaq istəyirdi. Qaranlıq bir yerdəydik, 
bizi kimsə görə bilməzdi. Ev tərəf işıqlıydı, gələn 
biri olsaydı o bizi görmədən biz onu görəcəkdik... 
Bu zaman heç gözləmədiyimiz bir hadisə oldu. Ha
-
sarın üzərindən bir baş görünüb yox oldu, bizi gör
-
müşdülər. Əfsanə dəhşətlə içini çəkib qollarımdan 
çıxdı, evə sarı götürüldü, heç bir söz demədən. 
Qaranlıq küçəyə çıxıb getməyə başladım. Küçə
-
nin  başına  çatdım,  sağa  dönüb  dəmiryoluna  tərəf 
yönəldim.  Yolun  bu  hissəsi  tamamən  zülmət  idi. 
Arxamca ayaq səsləri eşitdim. Addımlarımı yeyin
-
lətdim. Ancaq artıq gec idi. Böyrümə dəyən yum
-
ruq zərbəsindən nəfəsim kəsildi, yerə çökməkdən 

---

51
özümü güclə saxladım. Dörd-beş nəfərin əhatəsin
-
dəydim, qaranlıqda üzlərini görə bilmirdim, amma 
bir an bıçaq parıltısını sezdim. Dəstə başçısıyla ara
-
mızda belə bir dialoq oldu:
- Bu qızı sevirsən?
- Hə, sevirəm.
- Əvvəllər görüşmüsən?
- Yox, birinci dəfədir.
- Yalan danışma!
- Vallah, düz sözümdür.
- Bilmirsən bunun istəyəni var?
- Yox, bilmirəm.
- Sən məni tanımırsan, ancaq mən səni tanıyıram. 
Atana hörmətim var. Ona görə sənə dəymirəm. An
-
caq bir də səni bu tərəflərdə görsəm özündən küs.
- Yaxşı, - dedim.   
- İndi gedə bilərsən, - dedi. Mən də sözəbaxan 
məktəbli kimi yoluma düzəlib onlardan aralandım.
Əfsanənin  bu  hadisədən  xəbəri  olmadı.  Artıq 
üzümü o tərəflərə tutmadım. Nəyə görəsə onu çox 
asanlıqla unutdum. Bir il sonra cəbhəyə yollanan
-
da təsadüfən onu komissarlığın həyətində gördüm. 
Bura nə üçün gəlmişdi bilmirəm. Çox kədərliydi, 
sözü varmış kimi görünürdü, ancaq adamların ara
-
sında  cəsarət  edib  yaxınlaşa  bilmədi...  Bilmirəm, 
onu bir daha görmək mənə qismət olacaqmı? 
    

---

---

53
5
YOL AZMIŞ IKI NƏFƏR