SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

9. sociologiuri kvlevis meTodebi

sul SeiZleba mivaniSnoT aT ZiriTad meTodze: 1) dokumentebis analizi; 2) kontent-analizi; 3) socialuri (sociologiuri) dakvirveba; 4) anketireba; 5) interviu; 6) eqspertuli Sefasebebis meTodi; 7) sociometriuli gamokiTxva; 8) testireba; 9) socialuri (sociologiuri) eqsperimenti; 10) monitoringi.

dokumentebis analizi gulisxmobs sxvadasxva wyaros (wignebi, xelnawerebi, video- da audioCanawerebi, eleqtronuli failebi da a.S.) sistematur kvlevas yvelaze sruli da utyuari informaciis miRebis mizniT.

cneba „dokumenti“ -s ganmarteba sociologiaSi sakmaod farToa: ar SeiZleba misi dayvana iqamde, rac Cveulebriv igulisxmeba xelovnebis dargSi dokumentaluri nawarmoebis qveS:

„dokumenti - es aris sinamdvilis faqtebis da adamianis gonieri saqmianobis Sesaxeb informaciis specialur masalaze raRacnairad damagrebis saSualeba. maT miekuTneba samecniero publikaciebi, wina kvlevebis angariSebi, sxvadasxva statistikuri da uwyebrivi dokumentebi“²⁸.

dokumentebis analizis ZiriTadi mizania werilobiTi (an maTi msgavsi) wyaroebis Seswavla - an tradiciuli (xarisxobrivi) kvlevis meSveobiT, an formalizirebuli (raodenobrivi) meTodebis safuZvelze, romelTaganac yvelaze gavrcelebulia kontent-analizi.

kontent-analizi - es aris dokumentaluri informaciis raodenobrivi kvlevebis meTodi, romelic dafuZnebulia Sesaswavli teqstis xarisxobrivi parametrebis gadayvanaze raodenobriv maxasiaTeblebSi da maT Semdgom damuSavebaze da analizze.

„kontent-analizi - es aris didi raodenobis teqsturi (an firze Cawerili) informaciis gadayvana raodenobriv maCveneblebSi maTi Semdgomi statistikuri damuSavebiT“²⁹.

kontent-analizis meTodis mixedviT, rogorc wesi, kvleva iwyeba teqstis ZiriTadi azrobrivi erTeulebis gamovleniT, romlebic Seadgenen safuZvels muSa hipotezebisaTvis, romlebic producirebulia kvlevis meTodologiuri winapirobebiT; kontent-analizis formaluri procedurebis mTavari mizania - misaRebi socialuri informaciis saimedoobis da sisrulis uzrunvelyofa.

socialuri (sociologiuri) dakvirveba - es aris sociologiuri monacemebis Segrovebis meTodi ama Tu im socialuri movlenis uSuali SeswavliT mis bunebriv pirobebSi. socialuri dakvirvebis ZiriTadi amocanebi rogorc samecniero meTodis mis sociologiur interpretaciaSi Camoyalibebulia v. iadovis mier.

„a) igi eqvemdebareba aSkara kvleviT mizans da mkafiod Camoyalibebul amocanebs; b) dakvirveba igegmeba winaswar gaazrebuli programis mixedviT; g) dakvirvebis yvela monacemi fiqsirdeba oqmebSi da dRiurebSi gansazRvruli sistemis mixedviT; d) informacia, romelic miRebulia dakvirvebis gziT, unda eqvemdebarebodes kontrols dasabuTebaze da mdgradobaze“³⁰.

socialuri dakvirvebebi SeiZleba klasificirdes sxvadasxvanairad: CarTuli da CaurTveli (ix. zeviT), kontrolirebadi da ukontrolo, savele da laboratoriuli da a.S.

anketireba - e.w. sociologiuri gamokiTxvis („gamokiTxva verbaluri „zepiri an werilobiTi) informaciis miRebis meTodia mkvlevaris da gamokiTxulis (respodentis) pirdapiri an iribi urTierTqmedebisas, specialuri dokumentebis“³¹ meSveobiT SekiTxvebze pasuxebis registraciis formiT, sadac respodenti avsebs specialur anketas, pasuxobs ra mkvlevaris ama Tu im SekiTxvebze. yvela es SekiTxva imyofeba erTmaneTTan gansakuTrebul Sinagan erTobliobaSi, SeTanxmeubelobaSi, da Sedegad yvela SekiTxvis analizisas, mkvlevari iRebs muSa hipotezisaTvis aucilebel socialur informacias.

interviu - es aris zepiri gamokiTxvis meTodi, sadac kvleva xorcieldeba gansakuTrebuli saubris saxiT (formalizebuli an araformalizirebul) mkvlevaris da respodentis Soris.

„pirdapiri kontaqti gamosakiTxTan da fsiqologiuri urTierTobebi romlebic yalibdeba gamomkiTxavsa da respodents Soris, qmnian sakmao upiratesobas informaciis misaRebad, romelic Znelad misaRebia saakento gamokiTxvis gziT. samwuxarod, es upiratesoba brundeba axali siZneleebiT. mTavari problemaa - interviureris pirovnebis zegavlenis minimumamde dayvana“³².

intervius Catarebis msvlelobisas mkvlevari afasebs ara marto respodentis pasuxebs, aramed mis damokidebulebas intervius Catarebisadmi, ramac SeiZleba iqonios mniSvneloba sociologiuri kvlevis procesisaTvis.

eqspertuli Sefasebis meTodi (eqspertuli gamokiTxva) - gamokiTxvis saxeoba (zepiri an werilobiTi), sadac codnis am sferoSi mkvlevari maRalkvalificirebuli specialistebis mxridan iRebs informacias. es aris kvlevis gansakuTrebuli tipi, romelic gamoiyeneba ZiriTadad rTuli socialuri problemebis mimarT.

„eqspertuli gamokiTxva mimarTulia hipoTezebis dazustebisken, prognozis SemuSavebisken da gansazRvruli socialuri movlenebis da procesebis interpretaciis Sevsebisken. aseT gamokiTxvebSi dominireben Ria pasuxebi, xolo daxuruli kiTxvebi gankuTvnilia mxolod Tavdajerebulobis donis, sxva specialistebis mier ukve gamoTqmuli poziciebis, Tanxmobis an uTanxmoebis SefasebisaTvis“³³.

eqspertuli Sefasebis erT-erT variants warmoadgens e.w. delfos meTodi (ZvelberZnuli qalaqis delfa-s dasaxelebis mixedviT): aq praqtikaSia araerTjeradi mimarTva eqspertebisadmi, problemis sxvadasxva aspeqtTan dakavSirebul TandaTanobiT maTi poziciebis dazustebis gamo da aseve yvelaze mniSvnelovan punqtebTan dakavSirebiT eqspertTa SeTanxmebis donis SemdgomSi Sefaseba.

sociometruli gamokiTxva - gamokiTxvis gansxvavebuli tipia, sadac kvlevis obieqts warmoadgens mcire jgufi. mcire jgufebis SigniT xorcieldeba pirovnebaTaSorisi urTierTobebis analizi da vlindeba e.w. „upiratesobis kavSiri“ (sakvlevi jgufis wevrebi Tavisuflebi arian Tavis kontaqtebSi). kvlevis Sedegia _ gansakuTrebuli matricebis da grafikuli gamosaxulebebis Sedgena, romlebic uCveneben urTierTobebs jgufis wevrebs Soris.

„sociometruli gamokiTxvis Sedegebi fiqsirdeba sociomatricebis (cxrilebi, romlebic iZlevian upiratesobis ganzogadoebas jgufis wevrebs Soris) da sociogramebis (kavSirebis grafikuli gamosaxva jgufis SigniT)“³⁴ saxiT.

sociometruli meTodi aseve farTod gamoiyeneba sxva mecnierebebSi -fsiqologiaSi, eTnografiaSi, antropologiaSi da a.S.

testireba - specialuri meTodikebis (testebi) daxmarebiT kvlevis Catarebis meTodi. testi - es specialuri proceduraa, romlis msvlelobasas ganisazRvreba individis an jgufis Tvisebebis fsiqikuri (da sxva) gamovlinebis ganviTarebis done. testebis daxmarebiT SeiZleba realuri warmodgenis miReba gamosakvlevi obieqtis inteleqtis, Tvisebebis, informirebis, temperamentis, motivaciis an faseulobebis donis Sesaxeb. testirebisadmi mTavari moTxovnebebia - mravaljeradi kontroli, saimedoba, moqniloba.

socialuri eqsperimenti - mocemul SemTxvevaSi niSnavs socialuri procesis an movlenebis sociologiur kvlevas xelovnur, specialur Seqmnil pirobebSi. rogorc wesi, mas ori ZiriTadi amocana aqvs: praqtikul-gardamqmneli da mecnierul-SemecnebiTi.

„socialuri eqsperimenti asrulebs or ZiriTad funqcias: efeqtis miRwevas praqtikul-gardamqmnel saqmianobaSi da mecnieruli hipotezis Semowmebas. ukansknel SemTxvevaSi eqsperimentirebis procedura srulad aris orientirebuli SemecnebiT Sedegze. eqsperimenti gamodis ganmartebiTi hipotezis Semowmebis yvelaze Zlieri xerxis saxiT. pirvel SemTxvevaSi ki, eqsperimenti mimarTulia zogierTi procesis marTvis praqtikuli efeqtis miRebaze. SemecnebiTi Sedegebi warmoadgenen aq mmarTvelobiTi efeqtis gverdiT produqts.

marTvis efeqtiani xerxis eqsperimentuli Ziebis aRreva imasTan, rasac Cven Cveulebriv vuwodebT mowinave gamocdilebas, saSiSia. zogadad siaxleebi arc ki miekuTneba mecnieruli eqsperimentirebis sferos, aramed siaxleebis praqtikuli gamoyenebis dargs“³⁵.

monitoringi - es gansakuTrebuli tipis dakvirvebaa (mocemul SemTxvevaSi socialuri dakvirvebis), romlis drosac xorcieldeba kontroli imaze, rom socialuri procesebi an movlenebi imyofebodnen gansazRvrul parametrebSi , romlebic ar aRemateba mocemul CarCos (am CarCodan gasvla SeiZleba gaxdes socialurad saSiSi an sulac migviyvanos socialur konfliqtebamde an katastrofebamde). monitoringi SeiZleba ganxorcieldes sxvadasxva - ekonomikuri, politikuri, ekologiuri, demografiuli da sxva xasiaTis procesebis mimarT: magaliTad, ekonomikuri monitoringi - es SeiZleba iyos kontroli fasebze, Semosavlebze, umuSevrobaze da a.S.

amrigad, kvlevis sociologiuri meTodebi aris sakmaod efeqtiani maTi rogorc socialuri meTodebis kvlevis gamoyenebis saxiT da Sedegad iZleva saSualebas miiRos sakmaod utyuari informacia socialuri samyaros Sesaxeb. am meTodebis mniSvnelovani nawili warmatebiT SeiZleba gamoyenebul iqnas ekonomikur mecnierebaSi, gansakuTrebiT pirveladi ekonomikuri informaciis Segrovebis meTodebis saxiT. Tumca, ekonomika didi nawiliT orientirebulia Teoriul analizze da socialuri realobis (analizi, sinTezi, deduqcia, induqcia, analogia da a.S.) kvlevis Teoriul meTodebze. zustad es meTodebi unda gaxdnen Tanamedrove ekonomikur codnaSi meTodologiuri refleqsiis ZiriTadi obieqtebi.

maSasadame, SeiZleba davaskvnaT:

1. socialuri epistemologia (socialuri gnoselogia) - es aris filosofiuri (socialur-filosofiuri) mecniereba, romelic ikvlevda socialuri realobis (sazogadiebis, sociumis) Semecnebis ZiriTad xerxebs da warmoadgens socialuri meTodologiis (socialuri realobis meTodologiis) Teoriul birTvs. SeiZleba gamovyoT socialuri epistemologiis ramodenime ZiriTadi tradicia: a)pozitivizmi da marqsizmi; b)neokanteloba da maqs veberi (veberianizmi); g)socialuri fenomenologia da hermenevtika; d) poststruqtualizmi da postmodernizmi.

2. 
   socialur SemecnebaSi empiriul dones Seadgens ori ZiriTadi empiriuli meTodi - socialuri dakvirveba da socialuri eqsperimenti, da aseve gazomvis procedura. empiriuli meTodebis monacemebis upirvelesi amocanaa - monacemebis piveladi Segroveba pirveladi empiriuli ganzogadoebisaTvis, da aseve Semdgomi Teoriuli analizisaTvis.
   
3. 
   socialuri Semecnebis Teoriuli done jamdeba Semecnebis mravali gansxvavebuli meTodebisgan - induqciis, deduqciis, sinTezis, analizis, analogiis, modelirebis, interpretaciis, istoriuli meTodis, maTematikuri meTodis, statistikuri meTodis da a.S. erTobliobaSi yvela am meTodis mTavari mizania - uzrunvelyon „Teoriuli socialuri ontologiis“, „gansakuTrebuli Teoriuli samyaros“, modelebis, cnebebis, Teoriebis Seqmnas romlebic adeqvaturad asaxaven socialur realobas.
   
4. 
   ekonomikur SemecnebaSi SeiZleba gamoyenebul iyos aseve kvlevis sociologiuri instrumentebi. sul SeiZleba mivaniSnoT sociologiuri kvlevis aT ZiriTadi meTodis arsebobaze: 10 dokumentebis analizi; 2)kontent-analizi; 3)socialuri (sociologiuri) dakvirveba; 4) anketireba; 5) interviu; 6) eqspertuli Sefasebebis meTodi; 7) sociometruli gamokiTxva; 8) testireba; 9) socialuri (sociologiuri) eqsperimenti; 10) monitoringi.