SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

7. ekonomikuri kvlevis naklebad gavrcelebuli klasifikaciebi

xandaxan ekonomikuri mecnierebis meTodebsyofe pirdapir da iribad, pirdapiri anu arsobrivi meTodebi – esaa is meTodebi, romelic miiRebda koncefciebis, formulebis da programebis gamoyenebiT. iribi meTodebis – meTodebi, romlebic gamoiyeneba sxvadasxva statistikuri analizis dros.

iSviaTad SeiZleba SevxvdeT ekonomikuri kvlevis meTodebSi sisteur da struqturul – funqcionalur meTodebs.

ekonomikur kvlevaSi sistemuri meTodi – esaa meTodi romelic Seiswavlis ekonomikur realobas sistemis zogad Teorias. amasTan erTad Sesaswavl ekonomikur movlenaSi gamoiyfoa struqtura da elementebi, ikvleven sistemis tipebs, elementebis bunebas da a.S. sistemuri midgomis De facto saxesxvaoba iqneba struqturul – funqcionaluri midgoma, sadac gamoiyeneba meTodebi, sadac keTdeba aqcentebi sakvlevi ekonomikuri sistemis struqturisa da funqciebze. aseTi meTodi SeiZleba iyos, sociologiur meTodTan gadakveTaSi. magram, rac principuli sociologisTvis is SeiZleba ar iyos arsebiTi ekonomikuri kvlevisTvis. amitom maTi gamoyofa raime gansakuTrebul meTodad ekonomikur kvlevaSi mizanSewonili araa.

maSasadame, mecnieruli meTodi – esaa sinamdvilis aTvisebis meTodi, romelic emyareba racionalur, mtkicebad, bunebisa da sazogadoebis sitemur kvlevas. mecnieruli meTodis mTavari mizania Cvens garSemo arsebuli samyaros Sesaxeb obieqturi WeSmaritebis dadgena Semecnebis subieqtisgan damoukideblad. mecnieruli WeSmariteba emyareba Semowmebul faqtebs, romelic damtkicebuli cdebiTa da eqsperimentebiT, xolo misi arsebobis mTavar formad gamodis mecnieruli Teoria. mecnieruli meTodis mTavari moTxovnaa: simkacre, erTmniSvneloba, efeqturoba, ubraloeba (ekonomiuroba), evristiuloba.

mecnierul ekonomikur codnasTan erTad arsebobs aramecnieruli ekonomikuri codna, romelic miiReba ekonomikuri kvlevis mecnieruli meTodebiT. amaSi Sedis: religiuri da mistikuri ekonomikuri codna; ,,ideologiuri da mistikuri ekonomikuri codna, ,,ideologiuri”, ,,iluziuri” ekonomikuri codna gaerTianebuli ekonomikuri codna.

ekonomikuri meTodebi SeiZleba davyoT sxvadasxva kriteriumebis mixedviT da amis safuZvelze movaxdinoT sxvadasxva saxis klasificireba, magaliTad, isini SeiZleba dayofil iqnen: a) sayovelTao, zogadi da kerZod; b) logikuri da aralogikuri; g) xarisxobrivad da raodenobrivad.

metad mniSvnelovania davyoT ekonomikuri meTodebi empiriulad da Teoriulad: pirvels miekuTvneba ekonomikuri dakvirveba, ekonomikuri eqsperimenti da ekonomikuri gazomva, xolod meores ekuTvnis – ekonomikuri analizi, ekonomikuri sinTezi, ekonomikuri induqcia, ekonomikuri deduqcia, ekonomikuri analogia, ekonomikuri modelireba, ekonomikuri iterpretaccia, maTematikuri meTodi, statistikuri meTodi da ori genetikuri meTodi – evoliciuri da istoriuli.

arseboben aseve ekonomikuri kvlvevis naklebad gavrcelebuli klasifikaciebi. magaliTad, aseTebi meTodeb iyofen pirdapir da iribad. xandaxan gamoyofen ekonomikuri kvlevis sistemur meTodebs, struqturul – funqcionalurs da a.S.

Tavi 6. istoriuli meTodi ekonomikuri sinamdvilis analizSi

1. istoriuli meTodis zogadi daxasiaTeba

aucilebeli filosofiur-meTodologiuri Sesavlis dasrulebis Semdeg viwyebT uSualod ekonomikuri kvlevis meTodebis Seswavlas. pirvelad guldasmiT ganvixilavT ekonomikuri mecnierebis kvlevis meTodebs Soris marTlac rom yvelaze ufro Zvelsa da gamocdil istoriul meTods. swored ekonomikuri realobis mimarT istoriuli refleqsiT daiwyo ekonomikuri mecniereba: pirveli ekonomistebis umravlesoba ikvlevda ara imdenad TviTon meurneobas, ramdenadac am meurneobis istorias - Zalian xSirad konkretuli regionis an qveynis farglebSi (pirvel „globalur“ istorikosad, albaT, a. smiTi unda miviCnioT).

istoriuli masala win uswrebda da amzadebda Teoriul daskvnebs, xolo drodadro Zneli iyo imis garCeva, Tu mainc sad mTavrdeba ekonomikuri istoria da sad iwyeba ekonomikuri Teoria.

istoriuli meTodi ori ekonomikuri disciplinis - ekonomikuri istoriisa da ekonomikur moZRvrebaTa istoriis wamyvani meTodia. yvela sxva ekonomikuri sagnebisTvis igi meorexarisxovan meTodad unda ganvixiloT. oRond vidre istoriul meTods ekonomikuri rakursiT SevexebiT, jer kargi iqneboda ekonomikuri mecnierebis mimarT ganurCeveli azriT gvesaubra masze da SevxebodiT socialur mecnierebebSi istoriuli analizis zogadi safuZvlebis sakiTxs.

istoriuli meTodi Tavis arsebobas iseT mecnierebas unda umadlodes, rogoricaa istoria.

istoria aris mecniereba. romelic swavlobs kacobriobis warsuls, msoflio civilizaciis movlenebsa da faqtebs maTi qronologiuri TanmimdevrobiT.

istoriis mTavari mizania kacobriobis warsulis erTeuli faqtebis gamokvleva, agreTve, SemdegSi maTi ganzogadeba da kacobriobis ganviTarebis procesis mTliani suraTis Seqmna. istoria arsebobs rogorc lokaluri, calkeuli regionebis, xalxebisa da epoqebis (magaliTad, ruseTis, evropis, Sua saukuneebis istoria da a.S.), ise globaluri (msoflio-istoriuli anu sayovelTao istoria). istoriuli mecnierebis calkeuli nawilebi ikvleven wyaroebs (wyaroTmcodneoba), warsulis materialuri kulturis Zeglebs (arqeologia) da a.S. istoriaSi gamoyofen specialur mimarTulebebsac, romlebic mecnieruli Semecnebis meTodologias (istoriis meTodologia, istoriuli mecnierebis meTodebi) da mis filosofias (istoriis filosofia) ikvleven.

istoriuli meTodis gamoyeneba scdeba sakuTriv istoriis farglebs: igi praqtikulad yvela mecnierebis iaraRadaa qceuli. yvelaze xSirad mas or ipostasad iyeneben: rogorc im socialuri institutebis istoriis kvlevis meTods, romlebic am mecnierebis sagania, da rogorc mocemuli mecnierebis mier dagrovili codnis istoriis Seswavlis meTods. es ori midgoma zogjer erTmaneTs erwymis - es sabunebismetyvelo mecnierebebSi xdeba xolme. magaliTad, fizikis (aseve, maTematikis, qimiis, biologiis da a.S) istoria de facto ikvlevs rogorc fizikuri codnis damgrovebeli institutebis istorias, ise TviT am codnis istorias. sxva mecnierebebSi es ori meTodi sxvadasxva mxares miemarTeba: erTis sagania institutebis istoria, meorisa - codnis istoria. aseTi viTareba Camoyalibebulia ekonomikaSi, samarTalSi, politikur mecnierebebSi da a.S. ekonomikis istoria da ekonomikur moZRvrebaTa istoria, saxelmwifosa da samarTlis istoria da politikuri da samarTlebrivi azris istoria erTsa da imave mecnierebaSi istoriuli meTodis paralelurad gamoyenebis magaliTebia.

amgvarad, istoriuli meTodi aris ara marto istoriis meTodi, aramed yvela sxva mecnierebis universaluri (sayovelTao) meTodicaa. amis miuxedavad, rogorc ukve aRvniSneT, igi mxolod erTi variantia genetikuri meTodisa - procesebisa da movlenebis kvlevis meTodisa maTi ganviTarebis analizze dayrdnobiT. iq, sadac raime sistemis ganviTarebis process empiriulad ikvleven rogorc droSi mis spontanurad da qaosurad gaSla-ganfenas, Cven istoriul meTodTan gvaqvs saqme: Tuki am ganviTarebas logikuri kuTxiT vswavlobT da detalebs, „ganStoebebsa“ da „mcdar gzebs“ ugulvebelvyofT, maSin Cveni kvleva evoluciuri meTodis xasiaTs iZens. am SemTxvevaSi evolucia aris „istoriis gasworeba“, masSi mTavari veqtoris gamovlena meorexarisxovani da gverdiTi mimarTulebebis sapirispirod.

istoriulia is meTodi, romelic eyrdnoba qronologiuri TanmimdevrobiT mocemuli, spontanurad da qaosurad ganviTarebadi raime procesebis Seswavlas.

ise, rogorc nebismier meTods, istoriul meTodsac Tavisi Rirsebebi da naklovanebebi aqvs. misi mTavari Rirseba isaa, rom igi saSualebas gvaZlevs procesi davinaxoT dialeqtikurad, ar SemovifargloT mxolod bolo stadiiT an epoqiT. istoriuli meTodi imis saSualebasac gviqmnis, rom Sesaswavli realoba maqsimalurad mivuaxlovoT istoriul faqtebs, e.i. im empiriul faqtebs, romlebsac mocemuli mkvlevari an sxva romelime mkvlevarebi akvirdebian. Tumca, istorikos-meTodologebs erTiani azri ara aqvT imaze, Tu ra unda miviCnioT istoriul faqtad. zogisTvis istoriuli faqtia is, rac istorikosis Semecnebisa da misi subieqturi interpretaciis miRma arsebobs; sxvebi l. fevrTan da r. kolingvudTan erTad fiqroben, rom istorikosi axdens istoriuli monacemebis interpretirebas da TviTonve gamoimuSavebs istoriul faqtebs: „faqtis dadgena imas niSnavs, rom SeimuSavo igi“; „istoria faqtobrivi monacemebis interpretulia (evidence), Tanac faqtobrivi monacemebi im sagnebis krebiTi saxelia, romlebsac cal-calke dokumentebs uwodeben. TviTon dokumenti aris is nivTi, romelic arsebobs aq da axla, imgvari nivTi, rom misi analiziT istorikoss SeuZlia pasuxebi miiRos warsuli movlenebis Sesaxeb dasmul kiTxvebze“.

magram am gansxvavebebs Zalian Tu ar CavuRrmavdebiT, istoriuli faqti SegviZlia daaxloebiT ase ganvmartoT.

istoriuli faqtebia istoriuli realobis nebismieri movlena, romelsac uSualod an gaSualebulad akvirdeba da aregistrirebs istoriuli Semecnebis subieqti.

i. d. kovalzoni miuTiTebs istoriuli faqtebis sami jgufis arsebobaze: 1) istoriuli sinamdvilis faqtebi (anu „faqtis WeSmaritebani“ - is, rac uSualod iyo, da is, rasac yvela istorikosi eTanxmeba); 2) istoriuli wyaros faqtebi („wyaros monaTxrobi“); 3) mecnierul-istoriuli faqtebi („faqtebi, codna’).

istoriuli faqtebi ayalibeben istoriuli meTodis gamoyenebis safuZvels. magram am sami jgufis faqtebs Soris yvelaze meti mniSvneloba, cxadia, mecnierul-istoriul faqtebs aqvs. imis Tqmac ki SegviZlia, rom istoriuli sinamdvilis faqtebi da wyaros faqtebi im „plastilinis“ rols TamaSoben, romlisganac TiToeuli istorikosi Zerwavs sakuTari RirebulebiT-normatiuli interpretaciis mqone „mecnierul-istoriul faqtebs“.

„mecnierul - istoriuli faqti mTlianobaSi warsulis orjer subieqtivirebuli warmodgenaa“.

mecnierul-istoriuli faqtebis gamoyenebaze orientireba mecnieruls xdis istoriul meTods, istorias ki aqcevs ara warsulis ubralo aRmwerad, aramed socialur mecnierebad, romelic warsulis racionaluri da dasabuTebuli suraTis SemuSavebas cdilobs. am gzaze istorikosebs mravali sirTule da problema elis, udavo RirsebebTan erTad ki istoriul meTods arsebiTi naklovanebebic aqvs.

ganmanaTleblobis epoqis italielma istorikosma da filosofosma jambatista vikom (1668-1744) maTi erTob saintereso klasifikacia da daxasiaTeba SemogvTavaza. TxzulebebSi „erTa saerTo bunebis Sesaxeb axali mecnierebis safuZvlebi“ (1725) man miuTiTa istoriuli meTodis xuT mTavar naklze: 1) gadaWarbebuli warmodgena Zvelebze, maT Soris - maT SesaZleblobebze da unarebze; 2) erebis pativmoyvareoba (yovel ers aqvs istoriaSi Tavisi rolisa da mniSvnelobis gazviadebisa da sxva erebis rolisa da mniSvnelobis damcrobisken midrekileba); 3) mecnier -istorikosebis pativmoyvareoba (yoveli maTgani nebismier istoriul pirze maRla ayenebs Tavis Tavs - imperatori iqneba es, mxedarTmTavari Tu gamoCenili politikuri moRvawe); 4) istorikosTa Secdomebi (magaliTad, Tu ori xalxi an saxelmwifo paralelurad qmnis erTsa da imave socialur instituts, maSin aucileblad Cndeba imis varaudi, rom moxda sesxeba - gadaReba); 5) rom TiTqos warsulis xalxebi an pirovnebebi Cvenze ukeT iyvnen informirebuli maTi maxlobeli droebis Sesaxeb.

Tumca, rogorc Cans, es mxolod zogierTi problemaa mecnieruli kvlevisTvis. problemuri im situaciebidan, romelTa gamowvevac istoriuli meTodis hipertrofirebas SeuZlia. igi socialuri realobis Seswavlis mxolod erT-erTi meTodi unda iyos da am dros ar unda hqondes wamyvani meTodis statusis pretenzia. ekonomikuri mecnierebis mimarT metad aqtualuri rCeba j. m. keinsis gafrTxileba:

„magram istoriuli meTodis pirvelobis winaaRmdeg yvelaze Zlieri Semodaveba maSin Cndeba, roca mas pirdapir gebuloben warsulis faqtebiT Semofargvlis moTxovniT. aSkaraa, rom wminda istoriuli meTodi mniSvnelovnad viwroa induqciis meTodze; da vinRa mohyveba imis uaryofas, rom ekonomistisTvis arsebiT faqtebs Zalian bevr SemTxvevaSi moipoveben Tanamedroveobis dakvirvebebidan an warsulis imdenad axali monacemebidan, romlebmac jer kidev ver SeZles imaSi Sesvla, rasac Cven ekonomikur istoriad vgulisxmobT“.

istoriuli meTodis SezRudulobis Sesaxeb amgvari seriozuli gafrTxilebis Semdeg swored rom droa SevudgeT ekonomikur mecnierebaSi misi gamoyenebis analizs.