Sanoat texnologiyasi

(1839 – 1896). Rus fizigi. "Yumshoq temirning magnitlanish funksiyasini o’rganish" nomli dissertatsiya muallifi. Magnitlanish funksiyasini ikki xil usul bilan, ya'ni toroid usuli, ballistik galvanometr bilan o'lchash usulini ishlab chiqdi. U birinchi bo'lib, magnit- lovchi maydon kuchaygan sari temirning magnit singdiruvchanligi dastlab ortishini, keyinchalik maksi- mumdan o'tib kamaya borishini kuzatgan. Bu xulosa tufayli u birinchi bo'lib ferromagnetiklar uchun sindiruvchanlik egri chizig’ini aniqladi, bu hodisa keyinchalik fanda "Stoletov egri chizig’i" deb yuri- tiladigan bo'ldi. U elektro- magnit va elektrostatik birlik- larning nisbatini aniqlashga

15.1-rasm. Fotoeffekt uchun Stoletov tajribasi
voltamper xarakteristikasini chizadi (15.2-rasm).

15.2-rasm. Fotoelementning voltamper xarakteristikasi

doir ham bir qancha tajribalar o'tkazdi. Fotoeffekt hodisasini tajribada kuzatdi. Tashqi fotoeffekt uchun Stoletov qonunlarini yaratdi. Fotoef- fekt hodisasi yorug’lik tushgandan so’ng 10^-3 sekund ichida yuz berishini hisoblab topdi. Tok doimiy bo’lganda nomustaqil gaz razryadida elektrostatik maydon kuchla- nishini gaz bosimiga ma’lum koeffitsiyent bilan bog’liq- ligini aniqlagan. Bu koef- fitsiyent Stoletov doimiysi deb yuritiladi. 1902- yilda “Fizika kursi” nomli darslikni nashr etgan.


O’tkazilgan tajribalar asosida Stoletov quyidagi
qonunlarni beradi.


15.2. Tashqi fotoeffekt uchun A.G.Stoletov
qonunlari.


1. Muayyan fotokatodga tushayotgan yorug’likning spektral tarkibi o'zgarmas bo'lsa, anodda vujudga keladigan to'yinish toki qiymati yorug’lik oqimiga to’g’ri proportsional bo’ladi (15.3-rasm).

15.3-rasm. Fotoeffektning 1-qonuni 15.4-rasm. Fotoeffektning 2-qonuni


2. Muayyan fotokatoddan ajralib chiqayotgan fotoelektronlar boshlanqich tezliklarining maksimal qiymati, yorug’lik intensivligiga bog’liq bo’lmasdan fotokatodga tushayotgan yorug’lik chastotasiga bog’liq bo’ladi. Yorug’likning to'lqin uzunligi o'zgarsa, fotoelektronlarning maksimal tezliklari ham o'zgaradi (15.4-rasm)
3. Har bir fotokatod uchun biror "qizil chegara" mavjud bo'lib, undan kattaroq to'lqin uzunlikli yorug’lik ta'sirida fotoeffekt vujudga kelmaydi. _q ning qiymati yorug’lik intensivligiga mutlaqo bog’liq emas, u faqat fotokatod materialining ximiyaviy tabiatiga va sirtining holatiga bog’liq (15.5-rasm).
4. Yorug’likning fotokatodga tushishi va fotoelektronlarning hosil bo'lishi orasida sezilarli vaqt o'tmaydi (15.6-rasm).

15.5-rasm. Fotoeffektning 3-qonuni



15.6-rasm. Fotoeffektning 4-qonuni