Самиғов н. А. Бино

Сувли бўѐқ таркиблар учун боғловчилар минерал, ҳайвон ва ўсимликлардан олинадиган елимлар асосида бўлади. Минерал боғловчилар сифатида портландцемент, оҳак, суюқ шиша ва бошқалар ишлатилади. Одатда оқ ва рангли цементлар ишлатилади. Оҳак ва силикат бўѐқлар билан биноларнинг фасади ва ички томони бўялади.
Елимлар. Ҳайвонот дунѐси чиқиндилари ва ўсимликлардан тайѐрланадиган сунъий ва синтетик елимлар сувли бўѐқ таркиблар олишда ишлатилади.
Ҳайвон елими суяк ва мездра (гўштпарда) елимига бўлинади. Елим плитка, доначалар ва кукун ҳолда ишлаб чиқарилади. Елим нам тортиб бузилмаслиги учун қуруқ жойда сақланади.
Казеин елими – казеин, сўндирилган оҳак ва минерал тузлар аралашмасидан иборат бўлиб, сув билан массага кўра 1:2 нисбатда аралаштирилганда бир жинсли эритма ҳосил бўлади. Казеин елими грунтлаш ва шпаклевка таркиблари тайѐрлаш учун ишлатилади.
Ўсимлик елими крахмал, декстрин, ун ва ўсимлик илдизлари қуритилган қисмларини қайноқ сувда қоришма ҳолда тайѐрланади. Елим бўѐқ, грунт, шпатлѐвка таркиблари олишда, гулқоғозларни елимлашда ишлатилади.
Синтетик елим натрийли карбоксилметилцеллюлоза (КМЦ) ва метилцеллюлоза смолаларнинг сувдаги қоришмасидан таркиб топган. Улар елимли ва минерал бўѐқлар тайѐрлашда, гулқоғозларни елимлашда ишлатилади.
Поливинилацетат эмулсиялари поливинилацетат полимерининг сувдаги ѐки сув-спиртдаги суюлтирилган елимлари бўлиб, улар асосида мастика ва шпаклевка таркиблари тайѐрланади.
Мойли эмулсиялар олифдан, оҳак сутидан ва ҳайвон елими эритмаси ва бошқалар асосида махсус аппаратларда олинади. Эмулсия бевосита ишлатилишдан аввал тайѐрланиши мақсадга мувофиқдир.

2. Пигментлар ва тўлдиргичлар

Пигментлар бўѐқ таркибларига ранг бериш, физик-механик хоссаларини яхшилаш, атмосфера ва коррозия муҳитига бардошлилигини ошириш мақсадида қўшилади. Пигментлар сувда, мойда ва бошқа эритувчиларда эримайдиган қуруқ кукун ҳолдаги дисперс системалардир. Улар бўѐқ таркибларга ранг беришдан ташқари кукун тўлдиргич вазифасини ҳам ўтайди.
Пигментлар келиб чиқишига кўра минерал ва органик, олинишига нисбатан табиий ва сунъий синфларга бўлинади (7.2-жадвал).
Табиий минерал пигментлар табиий тоғ жинсларини, тузларни кукун ҳолатгача майдалаб, элаб олинади.
Сунъий минерал пигментлар минерал хом ашѐга термик ишлов бериб тайѐрланади (куйдирилган охра, умбра) ѐки металл оксидлари асосида олинади (рухли белила, титанли белила ва бошқ).
7.2-жадвал