Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xizmatlar ko’rsatish, servis va uni tashkil etish» kafedrasi

Individual himoya vositalarini qo’llash

Aholini shaxsiy himoya vositalari organizm ichiga, teri ustiga va kiyimga radioaktiv, zaharlovchi moddalarni va bakterial vositalarni tushishidan himoya qiladi. Himoya vositalari: nafas olish va terini himoya qilish vositalariga bo’linadi. Nafas olish organlarini himoya qilish vositalariga filtrlovchi va izolyasiya qiluvchi protivogazlar, respiratorlar, shuningdek changa qarshi gazmol niqob (PTM 1) va paxta-dokali bog’ichlar kiradi.
Nafas olish organlarini yakka himoyalash vositalarini tasnifi rasm-
2.17 da keltirilgan.
Terini himoya qilish vositalariga maxsus izolyasiya qiluvchi kiyim, himoya filtrlovchi kiyim kiradi.
Dushmanning bostirib kirish xavfi tug’ilganda barcha aholi shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishi kerak. Tuzilmalarni shaxsiy tarkibi, ishchi va xizmatchilar shaxsiy himoya vositalarini o’z obyektlarida aholi esa uy boshqarmalari orqali olishadi.
Nafas olish organlarini himoya qilish vositalari:
1) protivogazlar: filtrlovchi va izolyasiya qiluvchi. Filtrlovchi protivogazlarni (rasm-2.16) ishlash prinsipi nafas olinadigan havoni har xil zararli qo’shimchalardan oldindan tozalashga asoslangan. Filtlovchi protivogazlarga GP-5(a); GP-5 m va GP-4u va boshqalar tegishli.
Filtrlovchi protivogazlar havoni tozalaydi, shuning uchun uglerod oksididan himoyalanish uchun qo’shimcha patron ishlatiladi.

Rasm-2.16. Filtrlovchi protivogazlar:
a – umum harbiy protivogazi; b – GP-5 protivogazi: 1-filtrlovchi-chang yutuvchi quti; 2-shlem niqob; 3-ko’zoynaklar; 4-klapan qutisi; 5-ulovchi trubka; 6-protivogaz sumkasi; 7-terlamaydigan plyonkalar solingan quti.

izolyasiya qiluvchi protivogazlar: IP-4, IP-5, IP-6 izolyasiya qiluvchi rasperatorlar: GDU-3, ShS-20m

kislorodli: KIP-8, KIP-10 siqilgan havo bilan: Vlada, ASV-2 shlangli: PSh-1, PSh-2

Rasm-2.17. Nafas olish organlarini yakka himoyalash vositalari tasnifi.
Protivogazlar odatda, ma’lum turdagi zararlovchi moddalardan himoya etishga mo’ljallangan turli filtrlovchi-yutuvchi qutilar bilan jihozlanadi (jadval-2.7).
Jadval-2.7

Quti turi	Qanday zaharli moddalardan himoya qiladi	Himoyalas h vaqti	Og’irligi , g
DPG-3	Ammiak, dimetilamin, xlor, nitrabenzol, tetroetilqo’rg’oshini, oltingugurtvodorod, fenol, furfurzol, xlorli vodorod, xlorsian, etilmerkaptan	1 sotagacha	350
DPG-1	DPG-3 kabi, bundan tashqari azot dioksidi, metil xloridi, etilen oksid iva uglerod oksidi	1 sotagacha	500
PZUK	Ammiak, xlor, azot oksidi, dimetilgidrazin, fosgen, uglerod sulfidi, oltingugurtdioksidi, ftorli vodorod, xlorsian, uglerod oksidi	30-40 min	810
Gopkalitli quti	Uglerod oksidi	1,5 soatgacha	500

Fuqaro protivogazidagi qo’shimcha qutilar tasnifi
Izolyasiya qiluvchi protivogazlar (IP-4, IP-5, IP 46, IP 46 M) nafas olish organlarini, ko’zni, yuz terisini havodagi barcha zararli moddalardan tozalashga mo’ljallangan. Bu protivogazlarni havoda kislorod yetishmaganligida ishlatiladi. Bu protivogazlar regenirasiya patronida nafas olish uchun havo kislorod bilan boyitiladi.
2) respiratorlar (rasm-2.18), changa qarshi gazmol niqob Rasm-2.18. R-2 respiratori: (rasm-2.19) va paxta-dokali

1-yarim niqob; 2-nafas olish klapanlari; 3-nafas chiqarish klapani; 4-burun qisqichi;
5-boshqa taqiladigan tasma.
bog’ich (rasm-2.20). Eng keng tarqalgan R-2 respirator bo’lib, u

nafas olish organlarini radioaktiv va tuproq changidan va bakterial vositalar ta’siridan himoya qilishda ishlatiladi.
Keng tarqalgan sanoat respiratorlarini tavsiflari jadval-2.8. da keltirilgan.
Jadval-2.8 Sanoat respiratorlarini tavsifi

To’ldiruvchini belgilanishi	Himoya etiladigan zaharlovchi modda	Nominal konsentrasiyasi, g/m^3	Himoyalash vaqti, min
			RU-60m	RPG67
A	Benzol	2	90	50
B	Oltingugurt angidiridi	2	20	30
	Ammiak	2	20	30
KD	Oltingugurtli vodorod	2	20	50
G	Simob bug’lari	0,1	90	1200

Changa qarshi gazmol niqob (PTM-1) va paxta-dokali bog’ich nafas olish yo’llarini radiokativ chang va bakterial vositalardan himoya qilishda ishlatiladi. Zaharlovchi moddalardan ular himoya qilmaydi. PTM-1 ikki qismdan iborat: niqob korpusi va bog’ich.
Paxta-dokali bog’ich aholi tomonidan mustaqil tayyorlanadi.
Terini himoya qilishda vositalari:

1. 
   Terini izolyasiyalovchi himoya vositalari rezinalashtirilgan materialdan tayyorlanadi va odamlarni zararlangan hududlarda ko’p vaqt davomida bo’lganlarida, zararlanish o’choqlarida degazasiya, dezaktivasiya va dezinfeksiya ishlarini bajarish vaqtida foydalaniladi. Izolyasiyalovchi himoya vositalariga L-1 yengil himoya kastyumi, himoya kambizoni va kastyumi va umum harbiy himoya komplekti tegishli.
   
2. 
   Terini filtrlovchi himoya vositasi. Bu komplekt terini zaharlovchimodda, shuningdek radioaktiv chang va bakterial vositalardan himoya qiladi.
   
3. 
   Terini oddiy himoya vositalari - barcha aholini himoya vositasi hisoblandai.
   

Bunga odatdagi kiyimbosh (plash, palto, kapyunshon, qo’lqop va boshqalar) kiradi.

Rasm-2.19. PTM-1 changa Rasm-2.20. Paxta-dokali bog’ich:
qarshi gazmol niqobi: a – umumiy ko’rinishi; b – taqilish.
1-niqob korpusi; 2-oynaklar; 3-bog’ich; 4, 5-rezinali tasmalar; 6-pastki bog’ich.
Shunday qilib, terini himoya qilish vositalari odam terisini ZM, RM va bakterial vosita parlari va tomchilaridan, shuningdek butunlay alfazarrachalardan himoya qiladi.
Tibbiy himoya vositasiga shaxsiy AI-2 aptechkasi kiradi. U jarohat olinganda va kuyishda o’z o’ziga va boshqalarga yordam berishga, shuningdek ZM, bakterial vositalarni va ionizasiya qiluvchi nurlarni ta’sirini kamaytirishda ishlatiladi.
Shaxsiy himoyaga qarshi paket tomchili suyuq ZM tanani ochiq joylariga yoki kiyimga tushganida zarasizlantirish uchun ishlatiladi.