Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Nazorat va muhokama uchun savollar:
1. Xalqaro marketing kommunikatsiya tizimi haqida fikr yuriting.
2. Zamonaviy reklama jarayonining o‘ziga xos xususiyatlarini ayting.
3. Zamonaviy reklama jarayonining funksiyalari qaysilar?
4. Reklamaning faol istiqbolli yo’nalishlari qaysilar?
5. Brending nima?
6. Jahon reklama bozori tendensiyalarini ayting.
7. Reklama byudjetini ishlab chiqish jarayoniga nimalar kiradi?

10.2-ma’ruza. Global marketingda sotishni rahbatlantirish va PR. Yarmarka va ko’rgazmalar
Reja:
1. Sotuvni rag‘batlantirish, uning mohiyati va vazifalari.
2. «Seylz promoushn» tadbirlari.
3. Jamoatchilik fikrini yaratish. «Pablik rileyshnz» tadbirlari.
4. Ko‘rgazma va yarmarkalar haqida ma’lumot va uning turlari


1. Sotuvni rag‘batlantirish, uning mohiyati va vazifalari
Sotuvni rag‘batlantirish bu — haridor, sotuvchi va vositachilarga turli xil rag‘batlantirish vositalaridan foydalanishdir. Haridorlarga yo‘naltirilgan rag‘batlantirishning mohiyati ularni tovarni muntazam va katta miqdorda sotib olishga undovchi tijorat foydasini taklif qilishdan iborat. Buning uchun sampling (tovar namunasini bepul tarqatish), ko‘ponlar, chegirmalar, kreditning turli shakllari (masalan, pulini bo‘lib-bo‘lib to‘lash, dastlabki badalning yo‘qligi va hokazo), mukofotlar, konkurslar, tova­r namoyishi va hokazolardan foydalaniladi. Vositachilarga yo‘naltirilgan rag‘batlantirish ularni tovarni maksimal kuch-quvvat sarflagan holda sotish va haridorlar doirasini kengaytirishga undaydi. Bu holatda ta’sir ko‘rsatish usullari quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: chegirmalar, reklama va shu kabi tadbirlarga subsidiyalar ajratish, konkurslar, bepul yoki imtiyozli narxda maxsus asbob-uskunalar taqdim etish. Sotuvchilar va boshqa savdo xodimlariga yo‘naltirilgan rag‘batlantirish odatda ularning ish ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lishiga erishishni nazarda tutadi. Rag‘batlantirish va mukofotlash ma’naviy qo‘llab-quvvatlash shaklida (masalan, «yilning eng yaxshi sotuvchisi» unvonini berish), pul mukofoti, qo‘shimcha ta’til, firma hisobidan sayohat, qimmatli sovg‘a, korxonaning eng yaxshi xodimlari anjumaniga taklif etish ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Savdo sohasida sotuvni rag‘batlantirish ayrim hollarda «merchandayzing» deb ataladi.
Sotuvni rag‘batlantirish samaradorligi bozorda iste’molchilik xususiyatlari bir xil bo‘lgan raqobatlashuvchi tovarlar ko‘p bo‘lib, tovarning yetuklik bosqichiga o‘tishida firmaning bozordagi o‘rnini himoyalash zarur bo‘lgan yoki tovarlar o‘ziga-o‘zi xizmat ko‘rsatish usulida sotilayotgan hollarda yuqori bo‘ladi.
Sotuvni rag‘batlantirishga doir chora-tadbirlar ichida personal sotuvlarga katta rol ajratiladi. Personal sotuvlar bu — sotuvni rag‘batlantirish faoliyati, ya’ni sotuvchi potensial haridorga yordam beruvchi va uni tovarni (xizmatni) sotib olishga undovchi jarayondir. Personal sotuvdan samarali foydalanish uchun bir nechta shartlarni keltirish mumkin:²⁷

1. 
   Firma unchalik katta emas yoki reklama qilish uchun mablag‘lari yetarli emas bo‘lsa;
   
2. 
   Agar haridorlar hududiy jihatdan jipslashgan bo‘lsa; vsavdo xodimining shaxsiy ta’siri haridor bilan muloqot o‘rnatish va unda firma va uning mahsulotlariga ishonch uyg‘otish mumkin bo‘lsa;
   
3. 
   Mahsulot qiymati yuqori bo‘lsa;
   

4. 
   Tovarni namoyish qilish zarurati mavjud bo‘lsa;
   
5. 
   Mahsulot buyurtmachining individual talablariga moslashtirilishi lozim bo‘lsa;
   
6. 
   Tovar tez-tez sotilmasa;
   

7.Tovar eski tovarlarni qaytarib berish va qo‘shimcha to‘lov asosida almashtirib beriladigan tovarlar guruhiga kirsa.
Personal sotuv bu — avvalo, kommivoyajerlar, savdo agentlari, ko‘rgazma va namoyish zallari personalining ishi; telemarketing (videomatn, telefaks, kompyuter, telefon yordamida tovarni harid qilishga undash, harid haqida kelishib olish va bitim tuzish yoki kelishib olish va hatto sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish), katalog va preyskurantlar bo‘yicha pochta orqali savdo (haridorni istalgan usullar bilan reklama qilingan tovarni sotib olish uchun pul jo‘natish yoki hisob raqamiga o‘tkazishga undash) hisoblanadi.