Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

Ko‘kyashil suvo‘tlari. 
Bundan yuz yil muqaddam olimlar ko‗k 
yashil suvo‗tlarini ma‘lum darajada farq qilib, umumiy tuzilishi bilan 
bakteriyalarga xosligini ta‘kidlagan edi. Hujayraviy tuzilishi bilan barcha 
organizmlarni 1937-yilda Chatton eukariot va prokariotlarga ajratishni 
taklif qilganda ko‗k yashil suvo‗tlari 

---

12 
bakteriyalar bilan birgalikda prokariotlar guruhiga birlashtirilgan. Lekin 
hayot kechirishi bo‗yicha ko‗k-yashil suvo‗tlari bakteriyalarga nisbatan 
yashil suvo‗tlariga juda yaqin turadi. Shuning uchun ham bularni tuproq 
suvo‗tlari sifatida o‗rganish ma‘quldir. 
Ko‗kyashil suvo‗tlarining hujayraviy tuzilishi prokariotlarga o‗xshash 
bo‗lib, yadrosi sitoplazmadan alohidalashmagan. Mitaxondriya va 
xloraplastlari yo‗q. Endoplazmatik to‗r kuchsiz rivojlangan, organik 
moddalar zapasi bakteriyalarnikiga o‗xshash moddalardan iborat. 
Ko‗kyashil suvo‗tlarining fotosintezlovchi aparati tuzilishi va 
bajaradigan vazifalari kelib chiqishi bo‗yicha xloraplastlarga o‗xshab 
ketadigan to‗plami- tillakoidlardan iborat, lekin ular o‗rab turuvchi 
menbranasi yo‗q sitoplazmada joylashgan. Pigmentlardan fikosianin, 
fitoeritin va karatinoidlar 
bo‗lib, 
bu pigmentlar 
yig‗indisi 
organizmga 
ko‗kyashil rangni beradi. 
Sianobakteriyalar morfologik tuzilishi bo‗yicha juda xilma-xil bo‗lib bir 
hujayrali, ipsimon koloniyali shakllari bor. 
Ko‗kyashil suvo‗tlarining asosiy turlari 
Chrococales 
tartibining 
Microcystis pulvyerea 
bo‗lib, tuproqda ma‘lum shaklga ega bo‗lmagan 
parda hosil qiladi. 
Cleocapsa 
avlodining turlari yirik hujayrali bo‗lib, ikkita 
va to‗rtta hujayralari birikib qatlamli parda hosil qiladi. 
Tuproqda keng tarqalgan ipsimon ko‗k yashil suvo‗tlari 
Nostokales 
tartibiga mansubdir. Masalan 
Nostos commune
, tuproq yuzasida yirik bir 
necha sm ni tashqil qiladigan qoramtir yashil koloniyalar hosil qiladi. 
Sharoit bo‗lganda bu koloniyalar tuproq yuzasini butunlay qoplab oladi. 
Tuproqda keng tarqalgan. yana bir tur Anabaena variabilis nostok turiga 
o‗xshash bo‗lib g‗ovok koloniyalar hosil qiladi. Ko‗k yashil suvo‗tlarining 
ipsimon 
tallomida 
getrosista 
hamda 
spora 
hosil 
qilmaydigan 
Oscillatoriales, Lungbua 
va 
Phormidium 
tartibining vakillari ham tuproqda 
keng tarqalgan. 

---

13