Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA 
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI 
 
 
 
I.U.URAZBAEV 
N.J. XODJAEVA J.QUDRATOV 
 
 
 
 
 
 
 
TUPROQ BIOLOGIYASI 
VA EKOLOGIYASI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
SAMARQAND-2021 

---

2 
UO‘K 631.459.40.6 
Tuproq biologiysi va ekologiysi. Darslik. Urazbaev I. U., 
Xodjaeva N. J., Qudratov J
. – Samarqand: SamDU nashriyoti, 2021. –
198 b
.
Darslik ―Tuproq biologiyasi va ekologiyasi‖ fani dasturiga muvofiq tuzilgan 
bo‗lib, O‗zbekiston Respublikasi Oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligining 
2020 yil 29 abgustda tasdiqlangan namunaviy dastur bo‗yicha 
5410100–Agrokimyo 
va agrotuproqshnoslik, 5141000 - Tuproqshunoslik 
ta‘lim yo‗nalishi talabalari uchun 
darslik sifatida tavsiya etilgan. 
Ushbu darslikda tuproq biologiyasi fani paydo bo‗lishi, rivojlanishiga hissa 
qo‗shgan olimlar, tuproq biotasi haqida tushuncha, tirik shoxliklar va ularning 
bo‗linishi, haqida ma‘lumotlar berilgan. Darslikning birinchi bo‗limida tuproq suv 
o‗tlari ularning guruhlari, yuksak o‗simliklar, lishayniklar, zamburug‗lar ikkinchi 
bo‗limida tuproq hayvonlari, ularning umumiy tasnifi va tuproqda yashovchi sodda 
hayvonlardan tortib sut emizuvchilargacha bo‗lgan hayvonlarning tasnifi berilgan. 
Uchinchi bo‗limda prokoriotlar olami tuproqda yashovchi mikroorganizmlar, ularning 
tasnifi, taksanomik birliklari, viruslar haqida ma‘lumot berilgan.To‗rtinchi bo‗limida 
tabiatda azotning, kislorod va uglerodli birikmalarning aylanishi va ularda ishtirok 
etuchi mikroorganizmlar, fotosintez, xemosintez kabi mavzular yoritilgan.Beshinchi 
tuproqning ekologik aspekti bo‗limida tuproqning ekologik funksiyasi, uning 
biosferadagi asosiy vazifalari, tuproq organizmlarning yashash muhiti tuproq hosil 
bo‗lishining biologik jarayonlari, o‗simlik qoldig‗ining chirishi va to‗shamaning 
shakllanishi, gumusning hosil bo‗lishi va parchalanishi haqida ma‘lumotlar 
keltirilgan.Oltinchi bo‗lim tuproq eroziyalari va tuproqni muhofaza qilishga 
bag‗ishlangan.Yettinchi bo‗limida tuproqning ifloslanishi va o‗zini-o‗zi tozalashi 
haqidagi mavzular batafsil yoritilgan.