Samarqand davlat universiteti I. T. Ergashev, D. S. Normurodov, B. M. Eshonqulov sabzavot ekinlari seleksiyasi

Topshiriq: 
1.
 
Qisqacha yozib olish. Bir nechta sabzavot ekinlari gullarining maketlaridan 
foydalanib gulning tuzilishini oʻrganish, 14-jadvalni toʻldirish.
 

---

14- jadval 
Asosiy sabzavot ekinlari gulining morfologik tuzilishi va changlanish xususiyatlari 
 Ekin turi 
Gulkosasi 
Gultoji 
Gul tipi 
Changdonlar 
Chang- 
donlar joyla-
shishi 
Urugʻchi Yetilish vaqti 
C
h
a
n
g
la
n
is
h
 u
su
li
 
Gullash davri 
davomiyligi, 
kun 
so
n
i 
ra
n
g
i 
S
o
n
i 
ra
n
g
i 
q
oʻ
sh
il
ib
y
o
k
i 
al
o
q
id
a 
oʻ
sg
an
q
oʻ
sh
j
in
sl
i 
ay
ri
m
j
in
sl
i 
so
n
i 
q
oʻ
sh
il
ib
y
o
k
i 
al
o
q
id
a 
oʻ
sg
an
ur
u
gʻ
chi
dan
bal
and
ur
u
gʻ
chi
dan
pas
t 
so
n
i 
jo
y
la
sh
is
h
i 
u
ru
gʻ
ch
i 
o
ld
in
ch
an
g
d
o
n
o
ld
in
g
u
l 
g
u
lt
oʻ
p
la
m
oʻ
si
m
li
k

---

95 
Sabzavot ekinlarini toʻpgullari, tugunchalari va mevalarining tuzilishini “
Venn 
diogrammasi” 
metodida yozing. 
 
Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar. 
9.
Oʻzidan va chetdan changlanish deganda nimani tushunasiz? 
10.
Bir uyli, ikki uyli, bir jinsli, ayrim jinsli gullarda changdonlar va urugʻchining 
joylashishi qanday? 
11.
Oʻzidan changlanuvchi oʻsimliklar chetdan ham changlanib qolishi 
mumkinmi? 
12.
Dixogamiya nima? Protogeniya va proterondriya-chi? 
13.
Geterostiliyaga ta‟rif bering. 
14.
Entomofil va anemofil oʻsimliklarga ta‟rif bering va misollar keltiring. 
To’pgul
Meva 
Tuguncha

---

96 
SABZAVOT EKINLARI URUGʻLARI SIFATINING XILMA-XILLIGI 
Darsning maqsadi:
Talabalarga sabzavot ekinlari urugʻlari sifatining bir nav va 
turning ichida, ekinboplik sifatlari va hosildorlik koʻrsatkichlari boʻyicha har xil 
boʻlishining sabablari toʻgʻrisida ma‟lumot berish. 
Asosiy tushunchalar.
Urugʻlik oʻsimlikning morfologik tuzilishi va 
o`simliklarning rivojlanish xususiyatlari urugʻlarning bir vaqtda hosil boʻlishi va pishib 
yetilishiga imkon bermaydi. Oʻsimlikning har xil qismidagi urugʻlar turli xil yorugʻlik 
sharoitida shakllanadi. Shuning uchun yigʻib olish vaqtida fiziologik jihatdan ham ular 
har xil rivojlanishi bosqichida boʻladi. Kam shoxlanadigan (1-2 tip) oʻsimliklardan 
odatda koʻp shoxlanadigan (3-4 tip) oʻsimliklarga qaraganda kamroq hosil 
shakllanishiga qaramasdan sifatliroq urugʻlar olinadi, ya‟ni urug`lik o`simlik tupida 
yuqori yarusdan – pastga qarab, har xil shoxlanadigan oʻsimliklarda shoxlanish tartibi 
oshib borgan sayin urugʻlik sifati pasayib boradi. 
Bir tup oʻsimlik gulidagi va mevasidagi urugʻlarning sifati ham bir-biridan farq 
qiladi. Boshqa-boshqa oʻsimlik tuplaridan olingan urugʻlar faqat sifati bilan emas, balki 
biologik, morfologik va xoʻjalik belgilari bilan ham bir biridan farq qiladi. 
Bulardan tashqari, urugʻ sifatining har xil boʻlishi irsiy, tuproq - iqlim sharoitlari 
va arxitektonika (oʻsimlikning tuzilishi)ga ham bogʻliq. 
Umuman, urugʻ sifatining har xil boʻlishi sabablarini quyidagi guruhlarga boʻlish 
mumkin: 
1.