Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti optika kafedrasi

Tajriba qurilmasi
Asferik kondensatorli lampani optik kursida 2-rasmda tasvirlanganidek sozlang. 6 voltli lampa cho’g’langanda, korpusdagi lampa qo’yilmasini shunday buringki, lampa tolasining yorqin siymosi devorning qarama - qarshi tomonida kuzatilsin (parallel yorug’lik nurini olish uchun lampa bilan devor oralig’i 3 m tartibida bo’lishi kerak). Lampa tolasining tasviri gorizontal bo’lishi uchun lampa qo’yilmasini to’g’rilang. 2-rasm
Yorug’lik nurining paralleligi tekshirilishi mumkin, masalan yorug’likni sirtga oddiygina tegib turgan qog’oz varag’i orqali o’tkazish orqali. Agar zarur bo’lsa, lampani lampa korpusi orqasidagi uchta rostlovchi vintlar bilan rostlang. Yarim shaffof ekranni 3-rasmda tasvirlanganidek sozlang va lampa bilan yarim shaffof ekran orasiga linzani f = +150 mm lampaga qavariq tomoni bilan joylashtiring. To’rli (5mm x5 mm oraliqda intervalga ega) diapozitivni asferik kondensatorga mahkamlangan slaydlarni tutib turgichga o’rnating. Gulsafsarsimon shaklli diafragmani lampa oldiga joylashtiring va uni to’liq oching. Yarim shaffof ekranda to’rning ravshan tasviri hosil bo’lguncha, linzani (lampa tomon) siljiting.


3-rasm: Linzalarning sferik aberrasiyasini o’rganish uchun tajriba qurilmasi: ravshan tasvir uchun linzaning o’rni

Tajribani o’tkazish tartibi

Chetki yorug’lik nurlarini blokirovka qilish uchun markazi tuynukli diafragmmani linzaning tekis tomoniga qotiring (4-rasm)

4-rasm: Linzalarning sferik aberrasiyasini o’rganish uchun tajriba qurilmasi


Linzani siljitish orqali to’rning ravshan tasvirini oling. Linza f₁ o’rnini yozib oling. Kichik tuynukli diafragmmani xalqasimon diafragma bilan almashtirib markaziy nurlarni kesing. To nurning ravshan tasvirini kuzatish mumkin bo’lguncha linzani siljiting. Izoh: Chetki nurlar hosil qilgan tasvirlar kichik ravshanlikka ega.
Linza f₂ o’rnini yozib oling.
Izoh: Muqobil, sferik abberasiyani kuzatish uchun ekran ham siljitilishi mumkin.
Bu qurilmadagi tasvir masofasi mos ravishda f₁ va f₂, fokus masofaga teng.