K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
157
gematokrit kohsatkichi va eritrositlar massasini saqlash muddatiga bogliq
bo’ladi.
Bemorga qayta qon quyilganda eritrositlar miqdori ko’tariladi,
odatda gemoglobin o‘rtacha 10 g/l va gematokrit ko‘rsatkichi 3% (ko'p
qon ketish holati kuzatilganda), o‘rtacha 1000-1200 ml qon yo'qotgan
bemorda (organizmda aylanadigan qonning 20%i yo‘qolganda) eritrosit
saqlovchi tarkibiy qismlarni transfuziyasiga talab juda ham paydo bo’ladi.
Kolloid va tuzli eritmalarni qayta quyish umumiy yallig‘lanish va
normovolemiyani
saqlashga,
mushaklar
faolligini
pasayishiga,
organizmning kislorodga bo’lgan ehtiyojining pasayishiga xizmat qiladi.
Gemoglobin miqdorini normaga yetkazishga intilish, bir tomondan, yurak
yyetishmovchiligi rivojlanishi
oqibatida gipervolemiyaga, boshqa
tomondan trombogenlarni oshishiga olib keladi. Eng xavflisi yo‘qotilgan
eritrositlarni qayta tiklashga intilishdir. Agar qon ketish gemorragik shok
rivojlanishi bilan bog'liq bo‘lsa, u har doim TITQIS bilan bog'liq bo’ladi.
Ko‘rsatilishicha, qonning eritrosit saqlovchi tarkibiy qismlari qayta
quyilganda o‘tkir anemiyada qon yo‘qotish aylanayotgan qonning 25-
30%ini tashkil qiladi, gematokrit ko‘rsatkichining 25%dan pasayishi va
qon aylanishining buzilishi paydo bo'lishi bilan bog‘liq.
O’tkir qon yo‘qotishning dastlabki soatlarida gemoglobin
konsentratsiyasini kamayishi bilan bog’liq emas, qon aylanish hajmining
pasayishi natijasida teri oqaradi,
shilliq qavatlar, ayniqsa konyuktivada
venaning torayishi natijasida kuchli oqarish kuzatiladi. Shu bilan birga
nafas yyetishmovchiligi va taxikardiya kuzatiladi. Nafas olish faoliyatida
bo‘yin mushaklari va burun qanotlari ishtirok etadi.
Shunday qilib, qon ketishda eritrosit saqlovchi tarkibiy qismlarni
qayta quyish gemoglobin miqdoriga bog‘liq emas, aksincha qon ketish
natijasida gemodinamikaning buzilishi
qonning kislorod tashish, nafas
olish funksiyalarining buzilishiga bog‘liq bo‘ladi,
Transfuzion terapiyaning maqsadi: a’zolarning normal perfuziyasini
ta’minlash uchun qon tomir ichki hajmini tez tiklashga qaratilishi
eritrositlar sonining oshishidan muhimroq.
Bunday holatda transfuzion terapiyaning maqsadi a’zolarni
me'yoriy perfuziyasini ta'minlash uchun qon tomir ichki hajmini tezda
qayta tiklash bo'lib, bu esa ayni vaqtda sirkulatsiyalovchi eritrositlar
miqdorini oshirishga qaraganda nisbatan zarur hisoblanadi. Keyinchalik
qonga eritrosit saqlovchi tarkibiy qismlami quyishni qo'shish bilan yangi
O’quv qo’llanma
158
muzlatilgan plazma, plazmaning o'rnini bosuvchi
kolloidli eritmalarni
yoki albumin, tuzli eritmalarni darhol yuborish zarur.
Yana ham qat’iyrog’i , surunkali anemiyada qonda eritrosit
saqlovchi tarkibiy qismlarni ta’minlash ko’rsatkichi hisoblanadi. Shunday
bemorlar uchun sirkulatsiyalanuvchi gemoglobin miqdorini kamaytirish
bilan, yana ham zaruri, eritrosit saqlovchi gemotransfuziyali vaksina
transfuziyasi yordamida gemoglobin
darajasini qayta tiklamasdan,
anemiyani keltirib chiqargan sabablarini yo'qotish hisoblanadi, ushbu
bemorlarda kompensator mexanizmlarning rivojlanishi kuzatiladi. Yurak
urushining oshishi, oksigemoglobinning o‘ng chetki dissotsiatsiyasining
siljishi natijasida to'qimalarga kislorodning berilishining oshishi jismoniy
faollikning kamayishi, nafas tezligining oshishi kuzatiladi.
Buning natijasida qon aylanishida eritrositlar va gemoglobinning
kamayishi miqdorining klinik ko’rinishlari
bir qancha darajagacha
tenglashtiruvchi, qonda eritrosit saqlovchi tarkibiy qismlar transfuziyasi,
asosiy patogenetik terapiyaga berilmaydigan faqat zaruriy simptomlar
korreksiyasi uchun tayinlanadi. Bundan tashqari, shu narsa isbotlanganki,
donorlik eritrositlarning yuborilishi retsipiyentni o’zini eritropoezini siqib
qo’yishi mumkin, Shuning uchun surunkali anemiyada qonda saqlanuvchi
tarkibiy qismlardagi eritrositlarni quyish terapiyaning oxirgi chegarasi
singari baholanishi kerak.
To’lig’icha, surunkali anemiya mavjud bemorlarga eritrosit
saqlovchi tarkibiy qismli qonni quyishni tayinlashda quyidagi holatlarni
e’tiborga olish zarur:
- transfuziyaning samarali mezoni bo’la oladigan,
anemiya bilan
bog’liq bo’lgan simptomlarni aniqlash;
-
faqat gemoglobin darajasiga suyangan holda, eritrosit saqlovchi
tarkibiy qismli qonni quyishni tayinlamaslik u quyilgan tuzli eritmalar
hajmiga yurak kompensatsiyatsiyasi darajasiga bog‘liq holda o‘zgarib
turadi;
-
transfuziyani yurak yyetishmovchiligi va anemiyani hisobga
olgan holda (soatiga tana massasiga 1 -2 ml eritrositar massa yoki
aralashma qoni quyish tezligi) va transfuziyadan oldin diuretiklar
tayinlanadi (sirkulatsiyalanuvchi plazmani
hajmining oshishi hisobiga
gipervolemiyaning xavfliligidan ehtiyot bo‘lish kerak).
Do'stlaringiz bilan baham: 
