Сақлашга қабул қилинадиган доннинг ҳолати

- 34 - 
Ўсимликнинг ривожланиши ва доннинг шаклланиш шароити. 
 
Бу шароит дон массасининг сифати, ҳолати ва ҳосилнинг 
катталигига таъсир кўрсатади. Бир хил уруғлик сифатига эга бўлган дон 
ҳосили устирилган худуд тупроғига қараб ҳар хил булиши мумкин. 
Доннинг сифатига тупроққа берилган уғит ҳам катта таъсир 
кўрсатади. Агар ҳосилни йиғиб олиш даврида ѐки ундан олдинроқ 
ѐғингарчилик буса, дон қабул қилиш корхоналарига юқори намликка эга 
бўлган маҳсулот қабул қилинади, бунака дон массасини сақлаш қийин. 
Қурғоқчилик йилларида дон қуруқ ҳолатда қабул қилинади, агар 
қурғоқчилик доннинг пишиш даврига тўғри келса, у тўлмасдан (пуч бўлиб) 
колади. 
Дон усаѐтган жойида дала зараркунандалари, масалан тошбакасимон 
битлар билан зарарланиши мумкин, натижада буғдой донининг нонбоплик 
хусусияти пасаяди ва ҳосил камаяди. 
Ҳосилни йиғиш шароити. 
Йиғиш даврида об-хаво, терим ишларининг техникаси ва бу даврни 
ўтказиш муддати доннинг сифати ва ҳолатига таъсир қилади, натижада дон 
массасининг сақланишини таъминлайдиган тадбирларни ўтказиш керак 
бўлади. 
Ҳосилни йиғиб-териб олиш бир фазали ѐки ажратилган ҳолда 
бўлиши мумкин. Бир фазали йиғим пайтида ўсимликни ўриб олиш ва 
донини ажратиш бир вақтнинг узида амалга оширилади. 
Донни йиғимдан сўнгги дастлабки даврда сақлаш шароити. 
Дон даладан йиғиб олингандан сўнг фақат унинг бир қисмигина 
қабул пунктларига этказилади. Доннинг кўп миқдори эса жамоат ѐки 
ширкат хўжалиги омборларида дастлабки сақлаш босқичини ўтайди. 

---

- 35 - 
Алохида дон туркумлари учун бу боскич бир неча соат ва суткадан 
бир ой ѐки ундан кўпроқ муддатга чўзилиши мумкин.
Бундай холларда доннинг зараркунанда ва каналар билан 
зарарланиши, ноқулай об-хаво шароитида эса намланиши кузатилади. 
Доннинг намланиши эса унинг кукаришига, микроорганизмларнинг 
ривожланишига ва ўз-ўзидан қизиш ҳолатларига олиб келади. 
Янги дон ҳосилини олдинги йил сақланиши натижасида қолиб кетган 
органик қолдиқлар (барглар, сомон ва х.к.)дан тозаланмаган очиқ дала 
майдонларида сақлаш туфайли зараркунандалар билан зарарланиши 
мумкин. 
Агар бундай дон ўз вақтида парвариш қилиб, олди олинмаса, унинг 
намланиши ва уз-узидан кизиш ҳолати юзага келади. Бу жараѐнлар янги 
йиғиб олинган донда жуда тез бошланади ва хосилнинг катта қисми нес 
нобуд булиши мумкин бўлган холатлари юзага келиши мумкин.
Қабул қилиш корхонасига доннинг қизиган ҳолатда этказилишига 
давлат стандарт талаблари бўйича юл куйилмайди. 
Донни ташиш пайтида ҳам унинг сифати пасайиши (зараркунандалар 
билан зарарланиши, ифлосланиши, намланиши, микроорганизмлар ривожи 
ва ш.у.) мумкин. 
Шундай қилиб, сақлашда дон ҳолати, бошқача суз билан айтганда 
унинг сифати ва маълум бир мақсадга мулжалланганлиги маълум даражада 
йигимдан кейинги сақлаш шароитига боглиқ.