Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti biznes boshqaruv asoslari fan

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ СИРТҚИ БЎЛИМ МЕК-81 ГУРУҲ ТАЛАБАСИ ЗАЙЛИДИНОВ ЗАЙЛИДДИННИНГ “БИЗНЕСНИ БОШҚАРИШ АСОСЛАРИ” ФАНИДАН ТАЙЁРЛАГАН МУСТАҚИЛ ИШИ

Режа: Бизнес фаолиятини давлат томонидан тартибга солиниши; Бизнес фаолиятини давлат томонидан тартибга солинишининг асосий усуллари.

Мавзу: Бизнесни Давлат томонидан бошқариш

«Бизнес» сўзи инглизча сўз бўлиб, у тадбиркорлик фаолияти ёки бошқача сўз билан айтганда, кишиларнинг фойда олишга қаратилган турли меҳнат фаолиятидир.
Хорижий адабиётларда бизнес таърифининг кўп турлари мавжуддир. Инсоният жамиятининг бутун ривожланиш тарихи у ёки бу жиҳатдан доимо бизнес билан боғлиқ бўлган.
Бизнесмен (тадбиркор) сўзи биринчи маротаба XVIII асрда Ричард Кантилон томонидан Англия иқтисодиётига олиб кирилган бўлиб, у «мулк эгаси» деган маънони билдиради.

Ўзбекистон кичик ва ўрта бизнес субъектларини аниқлашда корхонада ишловчилар сони мезон қилиб олинган. Кичик бизнесга, мулк шаклидан қатъи назар, йилига саноат корхоналарида ўрта ҳисобда 10 нафаргача, савдо, хизмат кўрсатиш ва бошқа ишлаб чиқаришдан ташқари соҳаларда 5 нафаргача иш билан банд ходимга эга бўлган микрофирмалар; ишлаб чиқариш соҳасида йилига ўрта ҳисобда 40 нафаргача, қурилиш, қишлоқ хўжалиги ва бошқа ишлаб чиқариш соҳаларида 20 нафаргача, илм-фан, илмий хизмат кўрсатиш, чакана савдо ҳамда бошқа ишлаб чиқаришдан ташқари соҳаларда 10 нафаргача иш билан банд ходимга эга бўлган кичик корхоналар киради. Кичик корхоналар учун йилига белгилангандан ортиқ, лекин ишлаб чиқариш соҳасида 100 нафардан, қурилишда 50 нафардан, қишлоқ хўжалиги ва бошқа ишлаб чиқариш соҳаларида, улгуржи савдода 30 нафардан, чакана савдо, хизмат кўрсатиш ҳамда бошқа ноишлаб чиқариш сохааларда 20 нафардан ошмайдиган иш билан банд ходимга эга бўлган корхоналар ўрта бизнес корхоналари ҳисобланади.

Хорижий мамлакатларда кичик корхоналарни 2 та тамоман ўзгача турларга бўлиш мумкин:

• ҳаётни таъминловчи корхоналар;
• тез ўсувчи корхоналар.

Тез ўсувчи корхоналар :

Уларнинг бундай номланишига сабаб, уларнинг мақсади тезроқ кичик бизнес чегарасидан чиқиб ривожланишдир. Тез ўсувчи корхоналар кичик бизнес корхонаси бўлиб, улар тезкор ўсиш тенденциясига ва қўйилган сармоянинг юқори қайтимлигига эга бўлади. Одатда, бундай туркум корхоналарга бир неча киши раҳбарлик қилади. Тез ўсувчи корхоналар йирик инвестиция манбаларига тез яқинлаша оладилар ва бунинг натижасида кенг бозорга янги товарлар ва хизматларни киритиш имкониятига эга бўладилар. .

Ҳаётни таъминловчи корхоналар:

Одатда, кичик корхоналарнинг қарийб 80-90 фоизи ўта кичик бўлиб, улар ўсиш учун чекланган имкониятларгаэга.Бундай корхоналар ҳаётни таъминловчи корхоналар деб юритилади. Ушбу турдаги корхоналарга маслаҳат-хизмат кўрсатувчи фирмалар, тор доирада ихтисослашган дўконлар, кафе ва шу кабилар киради. Улардаги ходимлар тўлиқ бўлмаган иш кунига эга бўлиб, фирма манзиллари сифатида тадбиркорлар ўз уйларидан фойдаланадилар. Ҳаётни таъминловчи корхоналар кичик бизнес корхонаси бўлиб, унинг эгаси етарли турмуш даражасини таъминлаш.

Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солинишининг асосий усуллари.

Жаҳонда кўп давлатлар бизнес юритиш учун яхши шароит яратиб бериш индекси бўйича иқтисодий тез ўсувчи корхоналарни ажратиб таҳлил қилинди.

Бундай тез ўсувчи корхоналар (high – growth enterprises) дунёда «охуллар» (gazlle) деб аталади. Бу атама 1981 йилда биринчи бўлиб америкалик олим Д.Берч томонидан фанга киритилган. Тез ўсувчи корхоналар саноқли бўлиб, ЯИМдаги улуши юқори ва янги иш ўринларни яратишда катта ҳисса қўшаётганлиги билан ажралиб туради.

Бизнес фаолликни давлат томонидан тартибга солинишининг асосий усуллари.

• Классик усул.
• Ижтимоий йўналтирилган фаолият.
• Аралаш услубият.

1.Классик усул.

• Унга кўра, тез ўсувчи корхоналар биринчи йилдан бошлабоқ савдо ҳажми 5 йил мобайнида камида 100 минг АҚШ долларига тенг ва йилига 20 фоиздан кам бўлмаган ўсишга эга корхоналардир.
• Булар Европа Иттифоқи давлатлари (Буюк Британия, Германия, Финляндия ва бошқ.) ва МДҲ давлатлари томонидан қўлланилмоқда.

2.Ижтимоий йўналтирилган фаолият.

АҚШда хусусий сектор (кичик ва ўрта бизнес субъектлари) ва қишлоқ хўжалигида иш ўринлари 500 дан кам бўлмаган, Буюк Британияда хусусий секторда иш ўринлари 50-499 тагача бўлган, йиллик ўсиши 20 фоиздан кам бўлмаган, йилли даромади 200 минг евро бўлган корхоналар, Германияда эса савдо айланмасининг ўсиши 80-100 фоиз бўлиб, иш ўринларини ўсиши 5 фоиз кўп бўлган, йиллик даромади 150-200 минг евро бўлган корхоналар тез ўсувчи корхоналар деб айтилган.

3.Аралаш услубият.

Бунга қатор Европа Иттифоқидавлатлари киради. Бу ерда нафақат савдо айланмаси (даромадларнинг ўсиши), балки янги иш ўринларини яратиш билан ҳам белгиланади. Бу усул Германия, Франция ва Швецияда қўлланилмоқда. Бизнинг мамлакатимизда хорижий мамлакатлар тажрибасига суянган ҳолда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришга давлат томонидан катта эътибор берилмоқда.

Эътиборингиз учун рахмат!