Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

1000

bu yerda d — rezbaning tashqi diametri mm. p_m — rezbani jilvirlash paytidagi detalning aylanishlari soni p_m, odatda, 2,2 gatengqilib olinadi (birinchi aylanish — dastlabki

jilvdrlash, ikkinchi aylanish — yakuniy). Detalni jilvirtosh doirasiga olib kelish detalning aylanish paytida amalga oshiriladi, shuning uchun jilvirlash uchun ikkita aylanish emas, balki 2,2 aylanish talab qilinadi; V— detalning aylanish tezligi, mm/min.
Rezbalar asosan maxsus Rezba jilvirlash dastgohlarida jilvirlanadi. Kam miqdorda ishlab chiqarishda ichki va tashqi rezbalarni maxsus moslamalar yordamida yuqori aniqlikdagi tokarlik- vint kesish dastgohdarida jilvirlash mumkin.
Rezbalarni markazsiz jilvirlash yalpi ishlab chiqarishda ko‘p ignali jilvir toshlar mavjudligida qo‘llaniladi.

8. Dumalatib Rezba o‘yish

Dumalatib rezba o‘yish metall kesish emas, balki bosim ostida amalga oshiriladi. Bu usulda material tolasi kesilmaydi, rezba o‘yuvchi plashkalar yoki roliklar ta’siri ostida plastik deformatsiyalanadi, ushbu plashka va roliklarning chiqiqlari ishlov beriladigan metallni ezadi. Bunday usulda hosil qilingan rezba tekis, toza va zichlangan sirtga ega bo‘ladi.
Rezba sovuq holatda dumalatib o‘yiladi. Buyum materiali rezba sifatiga katta ta’sir qiladi: plastik materiallardan tayyorlangan buyumlarda yuqori sifatli rezba hosil qilinadi; qattiq materiallarda rezba, ayniqsa yirigi katta yuklanish bilan quvvatli dastgohlarda o‘yiladi.
Dumalatib rezba o‘yishning ikkita usuli mavjud:

1. 
   Yassi dumalovchi plashkalar yordamida (10.5-rasm).
   
2. 
   Dumalovchi roliklar yordamida (ularni ba’zan dumaloq plashkalar deb ham ataladi, 10.6- rasm).
   

Yassi plashkalar yordamida rezba o‘yishda polzunga qo‘zg‘aluvchi plashka mahkamlanadigan maxsus dastgohlar

.

10.5-rasm YAssi dumalovchi plashkalar yordamida rezba o‘yish

10.6-rasm. Roliklar yordamida rezba o‘yish:
a - bitta rolik yordamida; 6 — vintli ariqchali ikkita rolik yordamida; v — qalqali ariqchali ikkita rolik yordamida

qo‘llaniladi, dastgohning konstruksiyasiga ko‘ra polzun plashka bilan vertikal, gorizontal yoki qiya tekislikda ilgarilanma-qaytma harakatlanadi. Rezba o‘yishning mashina vaqti

t = ¹ i[ мин]
a _n
bu yerda p — polzunning minutiga ikkilamchi yurishlari soni, i —zagotovkaning plashkalar orasidan dumalab o‘tishlari soni.
Diametri 5 mm dan 25 mm gacha bo‘lgan rezbalar bitta rolik bilan tokarlik va revolverli dastgohlarda o‘yiladi.

9.